direction”) và “ngoại tại định hướng” (“other direction”) trở thành thuật
ngữ dùng trong gia đình, là thứ bánh vừa nhâm nhi vừa trò chuyện ở tiệc
cocktail. Cuốn sách được các sinh viên cấp tiến đang tiến thân đọc, những
người này suy diễn thái quá về việc tìm kiếm tính độc lập (autonomy) trong
cuốn sách, họ cho rằng tác giả muốn giáng một đòn mạnh vào sự tuân thủ
quy tắc xã hội, trong khi thực ra Riesman chỉ đang cố vạch rõ rằng xã hội
nào cũng bảo đảm “một mức độ tuân thủ nào đó từ những cá nhân hợp
thành xã hội ấy”, vấn đề là nó bảo đảm sự tuân thủ không thể tránh được đó
như thế nào. Trong những năm 1960, Đám đông cô đơn được xem là một
cảnh báo về cảm giác lạc lõng mà rồi sẽ dẫn đến nổi loạn vì sự quá sung
túc. Cụm từ nhan đề thậm chí còn xuất hiện trong một bài hát của Bob
Dylan năm 1967: “Tôi sẽ được tự do”. Đến khi viết lời tựa cho ấn bản năm
1969, Riesman đã lấy làm tiếc rằng “Đám đông cô đơn đã góp phần sinh ra
sự khinh khi trịch thượng đối với các ngành nghề kinh doanh”.
Những tán thưởng, sự đón nhận nồng nhiệt của công chúng, ấy là chưa
nói đến ngộ nhận, thảy đều khác xa những kỳ vọng ban đầu. Trong lần xuất
bản năm 1950, cuốn sách được chào đón bằng những bài phê bình trân
trọng nhưng thường đăng trên các tạp chí chuyên môn. Khi sách được phát
hành ở dạng bìa mềm với nội dung được giản lược ba năm sau đó, Riesman
và Nhà xuất bản Đại học Yale những tưởng sách sẽ chỉ bán được “vài nghìn
bản dưới dạng tài liệu đọc trong các khóa khoa học xã hội”. Vậy mà sách lại
nổi tiếng. Tại sao? Nhìn nhận lại một cách chính xác, ta có thể thấy cuốn
sách đã đồng cảm phơi bày những khắc khoải của một tầng lớp trung lưu
đang nổi lên cùng với sự phát triển tăng vọt thời hậu chiến, họ mở rộng
ngoại ô, mải lo thu vén sao cho nhà cửa, máy móc, địa vị của mình ngày
một tốt hơn, họ nhẹ nhõm vì qua được cuộc Đại Suy thoái và chiến tranh
nhưng lại hoang mang trước những biến động văn hóa và tâm lý bên dưới
bề mặt đời sống thường nhật.
Điều không kém phần quan trọng là Đám đông cô đơn không hề có các
biệt ngữ (trong khi vô tình lại đóng góp kiểu văn phong đố vui, có hai lựa
chọn thế-này-hoặc-thế-kia vào vốn từ của một nền văn hóa vốn ưa thích
