chúng ta, được bộc lộ công khai, có thể dùng để cảnh báo chúng ta về thảm
họa và đánh thức chúng ta tỉnh cơn mơ màng; tuy nhiên, nỗi thất vọng quá
mức có thể dẫn một số người đến chỗ rút khỏi hoạt động văn hóa và chính
trị, trong khi số khác lại cảm thấy những hành vi phá hoại là hoàn toàn
chính đáng mà không hiểu được rằng vẫn có đó khả năng tiềm tàng cho sự
đổi thay bằng biện pháp ôn hòa.
Nhiều người đọc Đám đông cô đơn có cảm tưởng cuốn sách lập luận
rằng người Mỹ ngày trước tự do hơn và nhân văn hơn. Trong khi xây dựng
một hệ thống các loại hình giữa kiểu nội tại định hướng và kiểu ngoại tại
định hướng, chúng tôi tập trung vào những thay đổi mà hình như hầu hết
bạn đọc đều cho là thay đổi theo chiều hướng xấu đi. Còn những người
khác lại cho rằng cuốn sách quá nhân từ khi chẩn đoán thời đại của chúng
ta. Trong khi chúng tôi xem xét người Mỹ cả trong quá khứ lẫn hiện tại với
sự châm biếm và tình cảm yêu ghét đan xen thì độc giả lại có chiều hướng
tự hòa đồng với những nhược điểm mà họ cảm thấy ở mình hoặc là ở những
người họ quen; và họ có thể nhìn sự tàn bạo và vô tình của người Mỹ trước
kia với sự khách quan pha chút cảm thông giống như cái nhìn chúng ta vẫn
dành cho những cái ác không còn đe dọa áp đảo chúng ta được nữa.
Dĩ nhiên là Đám đông cô đơn đã góp phần vào những ngộ nhận này. Ví
dụ, Phần II cuốn sách bàn về chính trị đôi khi rơi vào một tâm trạng hoài cổ
mà nó nói chung vẫn tránh. Vì thế có phần cường điệu khi nói rằng (như
cuốn sách đề cập ở trang 174) nhìn chung, sự hoài nghi đối với chính trị là
thực sự xa lạ vào thế kỷ 19, và cũng sai lầm chẳng kém khi tuyên bố rằng
những vấn đề chính trị xác định ở thời kỳ đó “được cho là có thể điều
khiển”.
Tương tự như vậy, mặc dù tôi thấy dường như chân dung người
giáo huấn thế kỷ 19 trong sách cũng rõ rành rành như chân dung người dự
đoán nội tình của thời nay, nhưng khuynh hướng tự giễu sẵn có đã khiến
nhiều độc giả ngày nay cho rằng loại người dự đoán nội tình là một “phát
minh” của thời đại suy đồi hiện tại của chính chúng ta.
