một rạp “thử nghiệm” đối tượng hẹp hay rạp “nghệ thuật”
bước ra, đôi khi thấy rõ là họ cảm thấy mình phải có một
phản ứng nào đó, nhưng phản ứng thế nào?
Ngược với điều này, người do nội tại định hướng, một mình đọc một
cuốn sách, ít chú ý tới việc người khác đang theo dõi mình; hơn nữa, anh ta
có thời gian để quay lại với nhịp độ của chính mình, tránh không bị sách vở
cuốn đi - quay lại và đeo lên bất kỳ mặt nạ nào anh ta muốn. Trò chơi bài xì
phé ở hậu phòng, cùng sự tôn sùng các loại mặt nạ che giấu cảm xúc, thích
hợp với thói quen về khoảng cách giao tiếp xã hội của anh ta, thậm chí với
nỗi cô độc. Sợ cô độc, người kế tục anh ta cố xoa dịu nó không chỉ trong
đám đông của mình mà còn trong các hình ảnh tưởng tượng kia, như một
tấm gương, chỉ trả về cho anh ta những mối bận tâm của chính mình.
III. Đối chiếu hai kiểu người
Chúng ta đã hoàn tất việc đối chiếu trực tiếp hai kiểu với nhau; và bây
giờ cần phải chỉnh lại cán cân với kiểu ngoại tại định hướng, mà tôi biết, đã
thành ra kiểu hạng hai rất dở trong những trang này. Chúng ta khó công
bằng hoàn toàn với kiểu ngoại tại định hướng. Chính các thuật ngữ đã gợi ý
sự hời hợt và phiến diện khi so với kiểu nội tại định hướng, dù sự định
hướng trong cả hai trường hợp đều xuất phát từ bên ngoài và chỉ đơn giản
được chủ quan hóa tại một điểm đầu trong vòng đời nội tại định hướng.
Có các nhân tố nằm ngoài vấn đề thuật ngữ có thể dẫn độc giả đến chỗ
kết luận rằng kiểu nội tại định hướng thì hay hơn. Dân học thuật và chuyên
môn thường quá ư hả dạ khi người ta bảo họ là mấy gã doanh nhân bất nhẫn
đó, mấy gã quảng cáo bàn tay niềm nở đó có thủ đoạn điều khiển người
khác. Và như chúng ta ai cũng đã biết, doanh nhân và người quảng cáo tự
họ lũ lượt kéo đến sân khấu kịch và phim ảnh, những thứ bảo cho họ biết họ
là những kẻ tội lỗi đáng thương làm sao. Dĩ nhiên quả là đặc biệt hả hê khi
nhìn xuống các trò vè của Hollywood, phim mùi mẫn nhiều tập, và các hiện
tượng văn hóa quần chúng khác.
