mặt tinh thần lẫn thực tế là sống đồng thời trên hai bình diện: bình diện các
lý tưởng hay thậm chí những cái nhìn không tưởng và bình diện sinh tồn
mỗi ngày. Đời sống thường nhật và chủ nghĩa lý tưởng của chúng ta phải
vun đắp cho nhau và đối thoại với nhau. Ngược với điều này, ở Mỹ có một
truyền thống mạnh mẽ và đôi khi cuồng tín rằng con người độc lập phải là
một nhà tiên tri và phải hành xử theo các xác tín của anh ta gần như chẳng
hề đếm xỉa đến hệ quả cá nhân và xã hội - một truyền thống xung đột với
tính thực dụng mà họ vốn cũng ngưỡng mộ. Người độc lập được phác họa
hết sức vắn tắt ở chương cuối trong Đám đông cô đơn là người có khả năng
và sự can trường để nhìn thẳng, dù anh ta có lòng can đảm hay quyền lực để
hành động theo nhận thức của mình hay không. Hầu hết chúng ta không
phải là anh hùng hay thánh nhân, và nếu chúng ta cứ khăng khăng rằng con
người phải luôn hành xử theo lý tưởng của mình, điều này có thể hàm nghĩa
các lý tưởng phải được điều chỉnh lại cho khớp với mức độ can đảm và nghị
lực của cá nhân, hoặc cá nhân đó sẽ đâm ra hoài nghi về bản thân hay huyễn
hoặc về xã hội của mình hay cả hai. Do vậy niềm tin đặc trưng kiểu Mỹ
này, rằng ta không chỉ phải nhìn thẳng mà còn phải chân thật và hành động
thẳng thắn, có thể trao quyền chi phối lúc thì cho kẻ tự mãn, lúc khác lại
cho những ai biết phẫn nộ chính đáng và biết cống hiến. Các cộng sự của
tôi và tôi, ngày viết Đám đông cô đơn và hôm nay vẫn vậy, chọn một cách
nhìn ôn hòa và bình tâm hơn về cái có thể tồn tại hay có thể diễn ra về mặt
lịch sử, do vậy tin rằng hy vọng lớn nhất cho sự thay đổi chiều hướng các lý
tưởng của chúng ta không nằm ở những nỗ lực hoàn thiện tổng thể của bản
thân ta và xã hội, mà là ở công cuộc kiên trì hướng tới sự đổi thay dần dần
trong ánh sáng một ý thức thăm dò về nhiều tương lai khả dĩ.
Stanford, California
Tháng Tư 1969
