mạng có tổ chức) - thì sẽ có đủ người với đủ những khía cạnh tỏ ra có thể
thích nghi với mối quan hệ đang tiếp diễn. Karl Marx
đã nhìn thấy các
xưởng máy của cách mạng công nghiệp là một sức mạnh to lớn, bòn rút sức
lao động của công nhân và rồi bắt họ đối mặt với lao động đó dưới hình
thức xa lạ
để đến lượt họ cũng trở nên xa lạ. Max Weber đã thấy các chế
độ quan liêu trong giai đoạn sau của chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội
như một cái “lồng sắt”, con người bị tóm trong đó và anh ta chỉ có thể cam
chịu bằng tinh thần khắc kỷ, quan điểm lịch sử của anh ta tô điểm cho ý
thức phận sự của anh ta.
Chính là để phù hợp với quan điểm này mà nhiều nhà khoa học xã hội đã
kết luận rằng tầm quan trọng của tính cách cá nhân và tính cách xã hội với
tư cách “các yếu tố sản xuất” có thể ngày càng giảm nhẹ trong thế giới hiện
đại; rằng thực ra, để giải thích xã hội, ta không cần phải tìm hiểu sâu các
động cơ của con người, mà đúng hơn nên nhận thấy rằng các tình huống họ
đối mặt rất giống nhau, rằng quyền năng của công nghệ và khoa học hiện
đại, tổ chức kinh tế hiện đại, tổ chức ý thức hệ và tổ chức đảng hiện đại
đang đạt tới mức mà một kiểu xã hội duy nhất đã trở nên khả dĩ ở khắp mọi
nơi: một xã hội dựa trên các bộ máy quan liêu hiệu quả và sản xuất những
lượng hàng hóa lớn, có thể dùng để làm tăng uy tín hay sức mạnh quốc gia
hoặc để cải thiện hoàn cảnh sống vật chất. Nhiều người Mỹ, trong đó có cả
các tác giả Đám đông cô đơn, đã miễn cưỡng chấp nhận các lối giải thích
tất định chủ nghĩa này và nghĩ rằng có thể tiết chế những sự bất kham của
các định chế, đặc biệt tin rằng điều đó tạo ra sự khác biệt to lớn, dù các định
chế này được một nhóm đặc quyền đặc lợi ở trung ương tạo ra và kiểm soát
nhằm những mục tiêu nhất định như ở các nước chuyên chế, hay được xây
dựng với ít chỉ đạo từ trung ương hơn, phát triển dần theo kiểu tẻ nhạt đơn
điệu hơn, như ở các nước dân chủ.
Nay xem xét lại, chúng tôi vẫn phản đối những câu trả lời quá giản lược
cho câu hỏi về ảnh hưởng tương đối của tính cách xã hội và các định chế xã
hội, ngay cả trong một thế giới băn khoăn vì cái thông điệp quyết liệt viết
