đến tác động của các định chế xuyên văn hóa, cho nên một nhà máy Nhật
Bản sẽ bảo tồn một số giá trị truyền thống mà một nhà máy của Mỹ hay
Nga sẽ phá vỡ.
Nhưng các khác biệt này đang chịu áp lực từ sự khám phá - cũng quan
trọng như thuyết tiến hóa của Darwin trong việc thay đổi diện mạo thế giới,
và ở phương Tây nó phần nào phản ánh thuyết tiến hóa - rằng các nền văn
hóa và tôn giáo không nắm giữ chân lý nào, uy quyền nào, sự hiển nhiên
nào là tuyệt đối. Các tính cách xã hội cố định có thể duy trì bằng những
niềm tin cố định. Kiểu nội tại định hướng đan dệt tính cách xã hội cố định
vào hành vi linh hoạt, chứ không phải vào các giá trị có tính tương đối.
Người nội tại định hướng có thể, trong một giai đoạn lịch sử khá ngắn, hành
động như thể những người Hoa, người Ấn, người Mã Lai và người châu Phi
mà họ chạm trán, mà những người đó hoàn toàn khác với họ (và khác với
nhau); họ có thể hành động kiểu này vì họ rõ ràng ưu việt hơn nhiều về sức
mạnh và từ đó, trong nhiều cuộc chạm trán, về cả sự tự tin. Nếu là nhà
truyền giáo thì họ có thể đòi người khác, thậm chí giữa đêm hôm, phải học
cách hành xử như người da trắng, và - thật kinh ngạc, giờ đây dường như
hàng triệu người đã tìm cách làm vậy - và được cải đạo, do thấy ấn tượng
trước tính chính trực cùng sức mạnh của những người bắt bớ họ và làm mẫu
mực cho họ. Giờ đây thì người phương Tây có suy nghĩ, chưa bị định kiến
và sự dốt nát đóng hộp, đã bắt đầu khó có thể xem văn hóa và tập quán của
mình là chân lý tuyệt đối, họ không thể khẳng định như thế một cách tuyệt
đối nghiêm túc, chỉ đơn thuần muốn vậy - thực ra, phong trào nói về Lối
sống Mỹ hiện nay là một sự phòng thủ vô ích của kẻ tuyên truyền trước
chính khám phá này.
Một cách nhìn khác về bước phát triển này là nhìn thấy rằng, bên dưới
tất cả hay gần như tất cả sự tuyệt đối văn hóa đều có một tình thế yêu ghét
nước đôi cơ bản của con người. Thật dễ hiểu khi các nhà nhân học nuối tiếc
cho sự tan rã của hầu hết các nền văn hóa chưa có chữ viết lúc người da
trắng đến (hay như ngày nay, người thuộc bất kỳ màu da nào chịu ảnh
hưởng của người da trắng); và cả chúng tôi cũng cảm thấy rằng nhiều nền
