Tất nhiên, điều này không có nghĩa là người ta có hạnh phúc; xã hội nào
có những truyền thống mà người ta phải điều chỉnh theo có thể là một xã
hội khốn khổ, đầy những lo âu, sự tàn bạo và bệnh tật. Điểm mấu chốt là sự
thay đổi đó, mặc dù không bao giờ vắng bóng trong những vấn đề của con
người, đã bị làm chậm lại như chuyển động của phân tử bị chậm lại ở nhiệt
độ thấp; và tính cách xã hội hơn bao giờ hết đã trông suýt soát gần giống
như ma trận của chính các hình thái xã hội.
Trong lịch sử phương Tây thì thời Trung đại có thể được xem là một giai
đoạn mà đa số tính cách bị truyền thống định hướng. Nhưng thuật ngữ
truyền thống định hướng muốn nói đến một yếu tố chung, không chỉ giữa
dân châu Âu trước thời kỳ tư bản mà còn giữa các kiểu dân khác xa nhau
như người Ấn và người da đỏ Hopi, người Zulu và người Hoa, người Ả Rập
Bắc Phi và người Bali. Thật tiện lợi khi dựa vào nhiều tác giả đã nhận thấy
một sự tương đồng giữa những dị biệt, một sự thống nhất mà họ diễn đạt
bằng những thuật ngữ như “xã hội dân gian” [folk society] (trái với nền
“văn minh”), “xã hội địa vị” [status society] (trái với “xã hội khế ước”),
“Gemeinschaft” (trái với “Gesellschaft”),
những thuật ngữ này hình dung ra khác nhau, nhưng các xã hội dân gian,
địa vị và Gemeinschaft lại giống nhau ở chỗ tương đối chậm thay đổi, phụ
thuộc vào gia đình và tổ chức họ hàng, và ở mạng lưới chằng chịt các giá trị
- khi so sánh với các thời đại sau. Và như giờ đây những người quan tâm
nghiên cứu đã nhận ra rõ ràng, tỷ lệ sinh cao trong các xã hội này ở giai
đoạn tiềm năng tăng cao dân số không chỉ là do thiếu kiến thức hay kỹ thuật
ngừa thai. Toàn bộ một lối sống - tức một quan điểm về cơ hội, về con cái,
về địa vị của phụ nữ, về tính dục, về chính ý nghĩa tồn tại - là cơ sở phân
biệt giữa các xã hội trong đó sức sinh sản của con người được phép diễn ra
tự nhiên để rồi lãnh thiệt hại [về sau] và những xã hội ưa dùng các biện
pháp khác để giảm trừ thiệt hại, bằng cách kiểm soát sinh đẻ có tính toán,
và cũng dễ hiểu, như Freud và các nhà quan sát khác đã gợi ý, bằng sự tiết
giảm chính năng lực tình dục.
TĂNG DÂN SỐ CHUYỂN TIẾP: KIỂU NỘI TẠI ĐỊNH HƯỚNG
