năng của Ngã hiện vẫn ngủ yên trong vô thức. Như Jung nhấn mạnh, “Nhân
cách không nhất thiết ám chỉ ý thức. Nó hoàn toàn có thể ngủ yên hoặc đang
mơ” (Toàn tập IX.i, đoạn 508, chữ in nghiêng của Jung). Khủng hoảng tuổi
trung niên có thể giúp “đánh thức” cái Ngã đang mơ, chưa được khám phá
này, và phần còn lại của cuộc sống có thể cung cấp cơ hội cho sự phát triển
của nó. Với nhận thức như vậy, công việc thật sự của cá thể hóa mới có thể
bắt đầu, bởi cá thể hóa là một quá trình đưa đến nhận thức về tiến trình phát
triển đang mở ra trong bản thân.
Cá thể hóa ngã
Từ thời Aristotle, các triết gia đã biểu lộ sự quan tâm đến principium
individuationis, nguyên lý cá thể hóa, nhưng chỉ một số ít các nhà tâm lý học
phát triển đã nghiên cứu hiện tượng này trong thế kỷ 20, và họ sử dụng
những thuật ngữ như “sự phát triển bản thân” hay “sự hiện thực hóa bản
thân” để mô tả nó. Nhưng khái niệm của Jung đi xa hơn, vì ông xem cá thể
hóa như một nguyên lý sinh học hiển hiện trong mọi thể sống, không chỉ
giới hạn ở loài người. Ông viết: “Cá thể hóa là một diễn đạt về quá trình sinh
học - có thể đơn giản hoặc phức tạp - theo đó mọi vật sống trở thành điều nó
đã được ấn định trở thành ngay từ lúc đầu” (Toàn tập XI, đoạn 144). Cũng
như với các cổ mẫu, cuối cùng ông đã tin rằng cá thể hóa hoạt động cả ở
chất vô cơ, như khi một tinh thể hình thành từ một định dạng bị che giấu nào
đó bên trong chất lỏng trước đó của nó.
Nhưng là một nhà tâm lý học, điều khiến ông mê hoặc là những gì
được ông nhìn nhận như thành tựu cao nhất của nguyên lý cá thể hóa: tinh
thần con người trong sự phát triển trọn vẹn nhất có thể. Nó là một hành động
sáng tạo để hoàn thiện Ngã, là quá trình nhân cách bị ràng buộc trong thời
gian của người nam hoặc người nữ lúc này dần dần hợp nhất vào Ngã vô
thức phi thời gian (được Jung đôi lúc gọi là “ông già hai triệu năm tuổi có
trong tất cả chúng ta”). Sự hợp nhất phi thường này xảy ra như thế nào? Câu
trả lời là, nó xảy ra trong giấc ngủ và quá trình ấy sẽ được trợ giúp rất nhiều
nếu chúng ta ghi lại giấc mơ, suy ngẫm về chúng, phân tích chúng.
