sự hồn nhiên anh hùng nào cũng đã mất. Vì không có câu hỏi nào ngoài câu
hỏi đã bị mất, không thể cứu vãn được, chúng ta những kẻ sinh sau đẻ
muộn, những kẻ suy đồi, phải có dũng khí của sự chậm trễ và theo đuổi
cuộc tranh luận bất kể nó dẫn đến đâu. Để tóm tắt các ý kiến sâu sắc nhất
của Nietzsche theo một cách tàn bạo (cố tóm tắt GM chỉ là chuyện không
tưởng): những người nô lệ phát hiện ra rằng bằng cách trở nên tinh tế hơn
so với chủ nhân của họ (không cần những chiến công khó khăn) họ có thể
thực hành Ý chí Quyền lực của mình theo những cách thức có hiệu quả, dù
là đáng khinh xét từ quan điểm người quý phái, thậm chí, cuối cùng, đến
mức ‘cải đạo’ chủ nhân sang những giá trị của chính họ. Đó là sự tiến triển
không tránh khỏi từ những người Do Thái bị giam cầm trở thành người
Kitô giáo, cuộc đảo hoán đạo đức lớn lao nhất mà người ta từng phạm phải.
Trong rất nhiều thứ khác, đó là những gì được tìm thấy trong tiểu luận thứ
hai. “Tội lỗi”, ‘Lương tâm xấu xa và những thứ tương tự’. Bằng cách lên án
các giá trị trần gian như tự hào, thịnh vượng, hài lòng với bản thân, thay thế
chúng bằng khiêm tốn, nhún nhường, và những cái còn lại, những người
Kitô giáo thành công trong việc làm cho những kẻ cai trị của họ cũng nhỏ
mọn như họ. Nhưng để làm được điều đó, họ gieo trồng các giá trị trong đó
có những hạt giống sẽ hủy diệt chính Kitô giáo. Nietzsche trích dẫn một
trong những đoạn thuyết phục nhất trong cuốn V của GS ở gần cuối của
GM:
Tự thân luân lý Kitô giáo, khái niệm về lòng trung thành trở nên
ngày càng nghiêm ngặt hơn, sự quỷ quyệt phòng xưng tội của lương
tâm Kitô giáo được giải thích và thanh lọc thành lương tâm khoa học,
thành sự tinh khiết trí tuệ bằng mọi giá. Coi tự nhiên như bằng chứng
của lòng tốt và sự phù hộ của một vị Thượng đế; giải thích lịch sử đi
đến vinh quang của một lý trí thần thánh, như nhân chứng vĩnh viễn
cho trật tự của thế giới đạo đức và những khái niệm đạo đức… - thứ
mà giờ đây dường như thuộc về quá khứ, thứ có lương tâm chống lại
nó…
