gia đại học, nhưng Schopenhauer đã làm điều đó tốt hơn Nietzsche rất
nhiều trong Parerga and Paralipomena.
Suy ngẫm cuối cùng, ‘Richard Wagner ở Bayreuth’, làm ta có cảm
giác đau đớn khi đọc, ngay cả khi ta không biết rằng Nietzsche, đồng thời
với việc viết tác phẩm này, cũng ghi lại những nghi vấn về Wagner trong sổ
tay của mình, nhưng chúng ta vẫn cảm thấy một điều gì đó không ổn. Đây
là lần duy nhất Nietzsche có vẻ không thành thật, khi cố giữ lại một trạng
thái tư tưởng đã từng rất tuyệt vời khi nó còn sống động, nhưng đang lùi
vào quá khứ với một tốc độ đáng báo động. Lời giải thích duy nhất cho
nhiệt tình của Wagner - ‘Anh bạn, làm thế nào anh có thể biết về tôi rõ như
thế?’ - là ông ta đã không đọc nó. Nó tạo ra, theo cách của mình, một khúc
dạo đầu phù hợp với một (trong vài) sự kiện quan trọng tiếp theo trong
cuộc sống của Nietzsche: sự tham dự của ông tại Liên hoan Bayreuth đầu
tiên vào năm 1876, và sự đoạn tuyệt với Wagner.
Hầu hết các nhà bình giải Nietzsche chào đón việc ông trở thành một
người chống Wagner, có thể vì họ nghĩ rằng điều đó miễn cho họ khỏi phải
biết gì nhiều về Wagner. Tất nhiên không có gì như vậy, vì Wagner là người
tiếp tục xuất hiện thường xuyên trong các tác phẩm của Nietzsche hơn cả
Socrates, Chúa Kitô, hoặc Goethe. Nhưng nói một cách nghiêm túc, họ có
thể cảm thấy Nietzsche đã không thành thật với chính mình khi là một
Wagnerian, và đã trở nên thành thật với chính mình bằng cách gây ra sự rạn
nứt cay đắng mà Wagner không hề biết đến trong suốt một thời gian dài.
Không thể xác định được, theo mức độ quan trọng, đâu là những nhân tố đã
dẫn đến sự rạn nứt đó. Không nghi ngờ gì là những kỳ vọng của Nietzsche
về Festival Bayreuth đã trở thành nỗi thất vọng choáng váng; Wagner cũng
vậy, nhưng ông ta biết khía cạnh thực tế của tình huống là gì. Sổ sách thu
chi phải được cân đối, cho dù chúng không cân đối một cách tai họa; nhưng
nỗ lực này có nghĩa là cần phải chiều lòng các vị khách giàu có, thứ được
dự định là một lễ hội để cộng đồng kỷ niệm những giá trị chung của họ với
chi phí tối thiểu đã trở thành thứ mà trong đó thế giới sang trọng của những
