58
BỘ SÁCH KỂ CHUYỆN DANH NHÂN VIỆT NAM
Vào đầu tháng 9/1915 trong căn nhà ở đường Đông Ba (Huế), nhà
riêng của ông Đoàn Bồng, viên thư lại bộ Hộ, các lãnh tụ Việt Nam
Quang phục Hội của các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên,
Quảng Nam, Quảng Ngãi đã có một cuộc họp quan trọng. Qua đó,
mọi người quyết định: các ông Trần Cao Vân và Thái Phiên chịu trách
nhiệm rước Hoàng đế Duy Tân tham gia vào công cuộc khởi nghĩa,
có làm được như vậy thì mới lôi kéo được quần chúng; các ông Lê
Đình Dương, Nguyễn Thụy làm công tác địch vận, tranh thủ tạo ra
mối quan hệ tình cảm, thân thiện với viên thiếu tá người Đức đang
chỉ huy quân đội ở đồn Mang Cá; ông Lê Ngung lo việc thảo hịch
và các chương trình hành động; ông nguyễn Chính làm ủy viên kiểm
soát và các tỉnh phải cấp tốc làm công tác binh vận, tập hợp lực lượng
sẵn sàng khởi nghĩa...
Nhưng vua Duy Tân là một người như thế nào? Như ta đã biết, vua
Thành Thái có nhiều vợ, sinh được cả thảy 19 hoàng tử và 26 hoàng nữ,
trong đó có Nguyễn Phước Vĩnh San, sinh ngày 19/9/1900 - con thứ 5
của ông với bà Nguyễn Thị Định. Vì có tinh thần yêu nước nên ngày
3/9/1907, vua Thành Thái bị thực dân Pháp buộc phải đốn vị để nhường
ngôi cho con. Lúc chọn người kế vị, mọi người không thấy Vĩnh San
đâu cả, họ nhốn nháo đi tìm thì gặp “mệ” đang chui dưới nhà kho để
bắt dế! Tên Charles dẫn Vĩnh San lên trình diện với Khâm sứ Trung kỳ
Lévecque. Y tỏ vẻ hài lòng vì “ngày chọn người làm vua mà bỏ đi bắt
dế thì quả là ngu dốt”! Thế là y đưa Vĩnh San lên ngôi, lúc đó mới tám
tuổi, đặt niên hiệu là Duy Tân. Năm tháng trôi qua. Lớn lên vua Duy
Tân tỏ ra là một thanh niên khôi ngô tuấn tú, hiên ngang, lỗi lạc và cũng
có tinh thần bài Pháp như vua cha Thành Thái. Một lần, trong lúc chơi
ngoài bãi biển Cửa Tùng (Quảng Trị), một cận thần lấy nước cho ngài
rửa tay, ngài cắc cớ hỏi:
- Tay nhớp lấy nước rửa, thế Nước nhớp lấy gì mà rửa?
“Nhớp” tiếng miền Trung có nghĩa là “bẩn, dơ dáy”. Câu hỏi ấy không
ai trả lời, nhưng ai nấy đều nghe ngài đang nói khẽ, “Nước nhớp có lấy
máu mà rửa”! Lại một lần khác, ngài và một quan thượng thư cùng lên
