61
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
các khu Bình Trị (Quảng Bình, Quảng Trị), Nam Ngãi (Quảng Nam,
Quảng Ngãi), Bình Phú (Bình Định, Phú Yên), Khánh Thuận (Khánh
Hòa, Bình Thuận) sử dụng đóng trong các giấy tờ, chỉ thị. Điều này
cho thấy Duy Tân là một ông vua thật sự yêu nước, sau này, cho dù
công cuộc bại lộ, bị giặc Pháp truất ngôi, đày sang đảo Réunion ở phía
đông Phi châu, nhưng nói như nhà thơ Nguyễn Duy thì “Người yêu
nước chẳng mất ngôi bao giờ!”. Về ngày khởi sự, mọi người thống nhất
chọn giờ ngọ, ngày ngọ, tháng ngọ, tức ngày mồng 2/5 năm Bính Thìn,
là ngày 2/6/1916. Để giữ tuyết đối bí mật, Trần Cao Vân đã làm bài
thơ “Hỏa xa Huế - Hàn”, có thể xem văn bản này là một “hiệu lệnh”
của cuộc khởi nghĩa:
Một mối xa thư đã biết chưa?
Bắc Nam hai ngả gặp nhau vừa.
Đường “rây” đã sẵn thang mấy bước,
Ống khói càng cao ngọn gió đưa.
Sấm dậy tứ bề trăm máy chuyển,
Phút thâu muôn dặm nửa giờ trưa.
Trời sai ra dọn xong từ đấy,
Một mối xa thư đã biết chưa?
Trước lúc chia tay, hai ông còn thống nhất ngày hộ giá nhà vua đi
Quảng Ngãi, ẩn náu tại đó, chờ ngày khởi nghĩa thành công sẽ rước về.
Tất nhiên sau đó, họ còn gặp gỡ nhiều lần khác. Người đóng vai trò liên
lạc giữa nhà vua và ông Trần Cao Vân, Thái Phiên là bà Trương Thị
Dương, người Quảng Trị, một nữ đồng chí dũng cảm của Hội. Có một
chi tiết khá thú vị mà ta cũng nên biết qua, để thấy cách liên lạc thời ấy
rất kín đáo, khôn khéo và... đầy chất thơ! Bà Dương có kể lại một lần bà
được nhà vua phái vào Quảng Nam tìm quân sư Trần Cao Vân: “Ngày
15 tháng giêng năm Thìn, tôi được ngài phái đi tìm quân sư. Tôi ra đi
cùng các ông Đặng Hoài, Đỗ Chiêu, Lê Đại Bút, Võ Ngô, Đặng Tạo, Đặng
Khánh Giai, bà Đỗ Quỳnh. Sáng sớm mờ mờ ghe ghé vào bến Vĩnh Điện
(Điện Bàn), ngó lên đường cái đã thấy sẵn 5 chiếc xe kéo và một người
thanh niên đến gần mời chúng tôi về nhà quân sư.
