64
BỘ SÁCH KỂ CHUYỆN DANH NHÂN VIỆT NAM
Dù khắp nơi đã sẵn sàng, chờ lệnh đồng loạt khởi nghĩa, nhưng
tiếng súng báo hiệu tại kinh thành thành Huế đã không nổ ra đúng
theo kế hoạch.
Vào đêm mồng 3 rạng ngày 4/5/1916, vua Duy Tân cải trang thành
thường dân, đầu chít khăn đen, đi chân đất, mặc áo cụt đỏ sẫm và quần
vải trắng được hai ông Tôn Thất Đề và Nguyễn Quang Siêu bí mật đưa
ra khỏi Hoàng thành để đến bến Thương Bạc. Nơi đó có thuyền của Trần
Cao Vân, Thái Phiên đã chờ sẵn. Ngay lúc ngài vừa bước xuống thuyền,
thì cũng tên mật thám Trần Quang Trứ - thông phán tòa Khâm - phán
hiện được, con chó săn này đã nhanh chân chạy báo cho khâm sứ Charles.
Dù đã biết trước, nhưng y không ngờ nhà vua lại dám làm một việc “tày
trời” như thế! Lập tức y hạ lệnh giăng lưới khắp nơi bủa vây! Trong tình
thế ngặt nghèo, nhà vua bỏ lại gói ấn tín trên cầu Tràng Tiền rồi theo
hai lãnh tụ của Việt Nam Quang phục Hội đi trốn. Tòa khâm phái Phan
Đình Khôi đem quân đi truy nã, chúng bắt được nhà vua và Thái Phiên
tại chùa Thiên Mụ (có tài liệu ghi là tại đàn Nam Giao), bắt được Trần
Cao Vân tại làng Hà Nhân, huyện Phú Lộc (Huế) và nhiều người khác
đem về giam tại đồn Mang cá.
Đối đầu với tình thế ghê gớm này, thực dân Pháp đã đàn áp khốc liệt
lực lượng kháng chiến. Hàng trăm người bị bắt bớ, tra tấn, bị đày đi Lao
Bảo, Côn Lôn và hầu hết các yếu nhân của Hội đều bị xử tử. Tại Quảng
Ngãi, chúng dựng pháp trường tại bãi cát trên sông Trà Khúc để hành
quyết các ông Lê Ngung, Lê Triết, Nguyễn Thụy (tức Cử Sụy), Trần
Thêm... Dù ông Lê Ngung, Cử Sụy đã uống thuốc độc tự vận trong khám,
nhưng chúng cũng dã man đem thi thể hai người anh hùng ra chém bêu
đầu! Tại Quảng Nam, các ông Lê Đình Dương, Trương Bá Huy, Lương
Thái Hòa, Phan Thành Tài... cũng sa vào tay giặc. Ông Lê Đình Dương
bị đày lên nhà lao Buôn Mê Thuột, tại đây ông đã tự kết liễu cuộc đời
bằng độc dược Cyanure de Mercure; ông Phan Thành Tài bị án chém tại
chợ Vĩnh Điện (Quảng Nam) v.v...
Ngồi trong tù, hai ông Trần Cao Vân, Thái Phiên và các đồng
chí trong Việt Nam Quang phục Hội đã nhận hết tội về mình để
