76
BỘ SÁCH KỂ CHUYỆN DANH NHÂN VIỆT NAM
Từ đấy, mầm mống chống đối lại nhà nước Bảo hộ đã hình thành
trong tâm trí Đội Cấn. Rồi mỗi ngày người vợ trẻ lại đem chuyện thù
nhà nợ nước tỉ tê, khuyên lơn chồng sống sao cho đáng mặt làm trai.
Đội Cấn xiêu lòng và tác động đến hai người bạn tâm giao là Đội Giá
và Đội Xuyên.
Bấy giờ, để cai quản đám tù nhân dám “hiên ngang đối đầu cùng cái
chết”, đã từng chiến đấu dưới ngọn cờ oanh liệt của Hùm thiêng Yên
Thế Đề Thám, từng hoạt động trong tổ chức Việt Nam Quang phục Hội...
nên nhà cầm quyền đã phái tên Darles từ Hà Nội lên làm công sứ Thái
Nguyên. Sự tàn bạo của y khủng khiếp đến nỗi chính thống sứ Gallen đã
nhiều lần khuyên y không nên giết người tù một cách man rợ và trong
dân gian ta có câu nguyền rủa: “Nhất Đạc (Darles), nhì Ke (Ecker), tam
Be (Galambert), tứ Bích (Brides)”! Thế nhưng với dòng máu thực dân sôi
sục trong người, Darles không những cai trị người tù mà còn hành hạ cả
đám lính khố xanh với tất cả thú tính! Nhiều lần chứng kiến tội ác của
Darles, Đội Cấn có lần tâm sự với đồng đội “Thân phận thằng cai tù anh
em mình nào khác gì con chó! Chủ lệnh sủa thì sủa, chủ lệnh cắn thì cắn,
chứ có biết việc làm của mình đúng sai thế nào đâu!”. Chính thái độ của
Darles càng làm Đội Cấn căm hờn bọn thống trị.
Sau ngày cưới, để có thể thường xuyên giác ngộ anh em binh lính
đang đánh thuê, vợ của Đội Cấn nhận thầu cơm lính. Mỗi ngày hai lần
đem cơm vào đề lao, cô đã nhận thư từ của chính trị phạm nhất là của
Ba Quyến gửi ra. Trong các thư này, ngoài việc giác ngộ cách mạng thì
Ba Quyến luôn khuyến khích và thúc giục Đội Cấn mau mau khởi nghĩa
vì đại nghĩa.
Ba Quyến là ai mà dám kích động binh lính khố xanh quay súng bắn
công sứ Darles và bọn giám binh nhà tù Thái Nguyên?
Ông tên thật Lương Lập Nham, sinh năm 1890, quê ở làng Nhị Khê,
huyện Thường Tín, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội) là con trai thứ của
cụ Lương Văn Can - một nhà duy tân tiếng tăm vang dội khắp Bắc kỳ. Do
ảnh hưởng tinh thần yêu nước của cha, lớn lên Lập Nham không tiến thân
bằng con đường khoa cử, mà thích được học về quân sự và ông đã toại
