SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
bằng roi được thực dân nhìn nhận trong bước đầu. Tên
Phủ Lộc cũng theo pháp luật thực dân: căng nọc tội
nhơn, đánh hàng trăm roi, vừa đánh vừa hỏi cung nơi
công đường, trước mặt người thân của tội nhân. Lại còn
bắt bớ cha mẹ, vợ con, bà con xa gần của người bị truy
nã để làm con tin, nếu cần.
Lúc mới mở trường ở miền quê, gọi là trường tổng,
quan trên cưỡng bách một số trẻ em phải đi học. Phản
ứng của đồng bào là không hợp tác.
“Anh về ráng học chữ nhu,
Chín trăng em cũng đợi, mười thu em cũng chờ”.
Trường hợp khá phổ biến là người giàu xuất tiền
ra mướn con nhà nghèo đi học thay cho con mình, lo
sợ rằng nếu đi học thì bị Nhà nước trưng dụng, cha mẹ
không còn quyền hạn, đứa bé đỗ đạt phải làm việc xa
quê quán hoặc đưa qua bên Pháp. Gia Định báo số 26
ngày 16-11-1869 phải viết bài để đính chánh.
Nhiều nhóm hội kín, gọi khái quát là Thiên Địa
Hội, thành hình, kết nghĩa với nhau, thành phần gồm
những người nóng lòng vì việc lớn. Hình thức tôn giáo
để che mắt thực dân, gọi là đạo Lành, đã tập họp người
khắp Nam Kỳ Lục Tỉnh, đa số là nghĩa quân cũ của
các phong trào Trương Định, Thủ khoa Huân, Thiên
Hộ Dương, Nguyễn Trung Trực. Để tránh màng lưới
do thám của giặc và gây cơ sở lâu dài về lương thực,
họ chọn địa điểm hiểm trở nhất của Nam Kỳ lúc bấy
giờ là Bảy Núi, ở núi Tượng hoang vắng gần kinh Vĩnh
Tế, khi hữu sự có thể dời qua đất Campuchia. Năm
