153
Công ty Montvenoux đặt trụ sở tại Sài Gòn, với 34
chuyên viên người Pháp, lấy tên “Hãng thầu nạo vét cải
tiến hệ thống đường thủy ở Nam Kỳ”. Trong năm đầu
(1893), chánh quyền thực dân ở Nam Kỳ yêu cầu Công
ty cố gắng thực hiện nhanh các công trình và sẵn sàng
chi 900.000 đồng mỗi năm. Nhưng ngân sách Nam Kỳ
thiếu kém, đành trả từng đợt. Từ 1898, với kế hoạch do
Toàn quyền Paul Doumer đề xướng, ngân sách Đông
Dương lãnh phần thanh toán nợ cũ.
Paul Doumer qua Đông Dương làm toàn quyền, đánh
dấu giai đoạn khai thác, bóc lột với quy mô lớn. Từng
là Bộ trưởng Tài chánh của nội các vừa đổ, còn trẻ (40
tuổi), háo thắng, hắn có thâm ý dùng nhiệm kỳ ở Đông
Dương để thi thố tài năng để về Pháp với uy thế cao
hơn. Và sự thật là mãn nhiệm kỳ, lần hồi trở thành Chủ
tịch Thượng viện rồi Tổng thống Pháp.
Lúc ở Đông Dương, hắn tự xem như ông vua nhỏ,
tự tung tự tác, lắm khi xem thường Bộ trưởng Thuộc
địa. Về tổ chức, các nha sở của phủ Toàn quyền kiểm
soát chặt chẽ địa phương. Vì vậy, bọn thực dân Nam
Kỳ phản đối mạnh, lý do là những món nợ lớn mà hắn
chủ trương vay mượn “chỉ làm ích lợi cho Bắc Kỳ”,
nào đường xe lửa, chỉnh trang bến cảng, chú ý vơ vét
các tỉnh miền Nam Trung Quốc, khoa trương thanh thế
nước Pháp ở Viễn Đông. Xứ Nam Kỳ chỉ hưởng công
trình đào kinh ở phía Hậu Giang mà thôi, trong khi thuế
muối, rượu, á phiện phải dồn về ngân sách Đông Dương
sử dụng. Doumer cho rằng các sắc thuế nói trên đem lại
