171
vay 100 đồng, tới cuối năm đầu thì phải trả 136 đồng,
đặt trường hợp không trả nổi đồng nào thì tá điền phải
làm tờ giấy nợ khác, xem như thiếu 184 đồng. Và cứ
như vậy mà tính, nếu không trả nổi thì sau mười năm,
số nợ 100 đồng sẽ thành 2.164 đồng.
Về lúa ăn, tính lời một trăm phần trăm, vay một
giạ tới mùa trả hai giạ. Cũng theo cách tính nợ, nếu
năm thứ nhất vay một giạ mà cứ không trả nổi, năm
này qua năm khác, thì tới năm thứ mười sẽ đẻ ra công
nợ... 1.024 giạ.
Giới điền chủ thừa biết đó là kiểu cho vay cắt cổ,
bất nhân thất đức nhưng họ ưa dùng vì đó là cách làm
giàu mau lẹ nhất. Thỉnh thoảng, họ tỏ ra mềm dẻo để
giữ người tá điền ở lại với họ, như hủy nợ năm thất mùa
chẳng hạn. Nếu họ thấy tá điền còn sức lực, còn chịu
làm ăn thì cứ cho vay thêm chút ít để tá điền không
đến nỗi cùng quẫn, phải bỏ trốn đi xứ khác. Nói là hủy
nợ, trong thực tế chỉ là hủy bỏ phần nào số tiền lời quá
đáng nói trên mà thôi.
Muốn khẩn đất, mở rộng diện tích canh tác, thêm lúa
xuất cảng thì phải đảm bảo đời sống và an ninh tối thiểu
cho người sản suất. Thực dân và điền chủ cũng biết như
vậy nhưng vì quyền lợi ích kỷ của chúng, chúng vẫn tìm
mọi cách bóc lột thậm tệ người nông dân. Pháp lập ra
Ngân hàng canh nông, nhưng thực tế, người được vay
không phải là người sản xuất mà là điền chủ. Điền chủ
mà vay được của ngân hàng, hay của người Hoa hoặc
người Ấn, thì đem cho vay lại với giá cắt cổ hơn. Người
