SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
thì lo giữ tiền để dưỡng già, ăn chơi cho vui, không
dám hùn làm ăn vì sợ lỗ vốn, cho vay sợ mất của, đi
buôn lại sợ bối, sợ cướp, rốt cuộc chỉ tậu ruộng cho
mướn, nhưng nếu tính toán kỹ thì thấy tậu ruộng cho
mướn thu lợi tức vừa chậm vừa ít, đã không đủ ăn mà
vốn cứ mòn dần, không khéo lại phải bán ruộng (số
24, ngày 16-1-1902).
Đối với nông dân và lớp nghèo thành thị, tờ báo
khuyên nên cảnh giác: “thời xưa, lúa bán ba tiền một
giạ, làm mướn ba tiền một ngày, đủ mua một giạ lúa
nhưng không ai giàu; bây giờ lúa bán gần tám cắc (cắc
= 10 xu) một giạ, làm mướn một ngày ba cắc, mua
được hơn phần ba giạ lúa, cũng không ai đói. Nhưng
nếu không lo xa, ngày kia sẽ đói. Người Hoa mở lò
gạch, trại cưa, làm công cho họ thì đàn ông được bốn
cắc, đàn bà hai cắc, rốt cuộc làm giàu cho chủ lò mà
thôi. Người nào nghèo mà thích làm ăn tự do, lên
rừng đốn củi mỗi ngày bán được bốn cắc, nhưng sở
phí chuyên chở hết một nửa. Dịp Tết, người Việt lại
quen xài quá trớn”.
Khi Nông Cổ mín đàm nói “thời xưa” là ý nói thời
nhà Nguyễn, và nói “bây giờ” tức là nói vào khoảng
đầu thế kỷ này. Lương Khắc Ninh và những người chủ
trương tờ báo muốn khuyến khích giới hữu sản người
Việt kinh doanh công, thương nghiệp hơn là chỉ biết lo
tậu ruộng để cho mướn, nhưng những lời kêu gọi này
không thể đem lại hiệu quả, vì hầu hết giềng mối kinh
tế - tài chánh đều đã nằm gọn trong tay người nước
ngoài, không Pháp thì Hoa, Ấn.
