SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
- Người Nhựt
98
- Người Khơme
58
Lợi tức lúa gạo lọt vào tay thực dân Pháp, thương
gia người Âu, chủ nợ người Ấn và thương gia người
Hoa. Giới điền chủ Việt bực tức, nhưng không có vốn,
không biết tổ chức để kinh doanh lớn. Mỗi nhà máy
xay xát kể trên, xây dựng vào những năm 1893-1895,
trị giá từ 5 đến 600.000 đồng (so với giá lúa 8 cắc
một giạ, giá 1kg á phiện bán sỉ của nhà nước là 56
đồng, một chiếc xe bò cho mướn một ngày 1 đồng,
ngân sách của tỉnh Thủ Dầu Một hằng năm chỉ thâu
được khoảng 160.000 đồng). Nông Cổ mín đàm kêu
gọi người Việt hùn vốn lập kho phía Hậu Giang mua
chận không cho lúa về Chợ Lớn, lập hãng buôn, học
thêm về kế toán. Nhưng sự việc không tiến triển được
vì thiếu người cầm đầu. Rốt cuộc bài vở đăng trong
Nông Cổ
lại nặng phần giải trí, văn chương với thơ
bát cú, truyện dịch Tam quốc, Kim cổ kỳ quan. Hoặc
cách lựa nòi (gà chọi), lựa ngựa hay. Có giá trị chăng
là những bài nêu kinh nghiệm trồng dừa, trồng tre,
trồng dưa hấu, đu đủ dầu, trồng dâu nuôi tằm. Đặc
biệt đăng bài trao đổi kinh nghiệm làm ruộng, phân
biệt đất tốt xấu (đất giồng, đất rẫy, đất bã hèm, đất
bồi). Và kinh nghiệm làm “ruộng đồng”, nơi đất phát
(không cày) phía Sóc Trăng; đất này, nếu cày rồi cấy
thì lá nhiều, không ra hột, muốn sửa chữa phải đuổi
cho trâu vào ruộng, trâu ăn bớt lá lúa, dậm cho gốc
lúa gãy, ngã rạp, nhờ vậy một bụi lúa nảy ra hai ba
