SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
kinh Xà No) ăn lễ khánh táng (khánh thành) đình làng,
xây cất tốn 12 ngàn đồng, buổi lễ tốn thêm 3 ngàn đồng
(giá lúa hơn 1 đồng một giạ). Hệ thống kinh đào Ngã
Bảy tạm hoàn chỉnh, nhiều người đang giành cất chợ,
cũng năm ấy, hội đồng quản hạt Nam Kỳ chuẩn y cho
người Pháp khẩn thêm nhiều mảnh đất tốt (Grết-xi-ê,
La-bách...)
Dư âm phong trào Duy Tân ở Nam Kỳ chưa tắt hẳn,
mặc dầu giấc mơ quân chủ lập hiến không thành, việc
cầu viện quân sự từ Nhật đã là ảo tưởng. Một số điền
chủ, nhân sĩ ở nơi phong trào trước kia phát triển mạnh
như Vĩnh Long (Ba Kè, Tam Bình), Trà Vinh (Càn Long,
Cầu Ngang), Mỹ Tho, Sa Đéc (Cao Lãnh) vẫn bực tức.
Năm 1913, Cường Để bí mật đến viếng cơ sở cũ, được
đón tiếp nồng hậu.
Tầng lớp đại điền chủ Nam Kỳ đã đầu hàng, thiếu
tự tin, không đủ khả năng chuyển mình để trở thành
tư sản dân tộc. Sức ép của thực dân Pháp và giới mại
bản quá nặng nề. Phong trào không lôi cuốn đa số
nông dân.
*
* *
Trong những năm chiến tranh Thế giới thứ nhất,
miền Hậu Giang đào thêm kinh Quan Lộ, đưa thẳng
lúa gạo từ Cà Mau lên Ngã Bảy, Phụng Hiệp rồi đến
Trà Ôn, nhanh hơn lúc trước, kinh này dài 86 ki-lô-mét,
xới 11.372.000 mét khối đất, đất ruộng mở thêm bên
