201
Cũng trong vùng mới đào kinh ở Cần Thơ, đồng
thời với Gressier còn có tên Mézin (gọi nôm na là Ma-
ranh), qua Sài Gòn khoảng 1903; con nhà mồ côi, trong
bước đầu nhờ người đồng hương giới thiệu làm quản lý
một tiệm ăn nổi danh ở Sài Gòn. Người bạn giới thiệu
hắn về miền Hậu Giang (đặc biệt vùng Rạch Giá - Hà
Tiên) để mua củi tràm cung ứng cho Công ty tàu thủy
(công ty đường sông tàu Mỹ Tho, tàu Nam Vang, đã
nói ở trên). Hắn cai quản hai chiếc tàu ghe chở củi, lần
hồi, nói thạo tiếng Việt, hiểu đường đất, song song với
ngành khai thác củi còn mở thêm đồn điền, chú trọng
vùng sẵn nhiều kinh đào giữa Rạch Giá và Ô Môn, giao
cho cháu là Ê-mơ-ry cai quản, gọi là đồn điền lúa gạo
miền Tây (Domaine agricole de l’Ouest), nôm na là
điền “Tây Cờ Đỏ”.
Cánh đồng lau sậy nhiều voi ở bờ Hậu Giang
(Phụng Hiệp) lọt vào tay Labaste đất tốt, trên đường
giao thông Sài Gòn. Tham vọng của tên này là tạo
lãnh thổ riêng, thoạt tiên, lập một làng mang tên con
gái hắn (Hélène - ville).
Trên đây là ba đồn điền lúa của người Pháp, quy mô
lớn nhất. Ngoài ra còn nhiều điền đất của người Pháp
và đặc biệt của một số linh mục (cũng người Pháp) ham
kinh doanh. Tỉnh Rạch Giá (theo ranh giới thời Pháp
thuộc) tập trung nhiều đất do người Pháp trưng khẩn:
12.304 héc-ta đang có huê lợi và 26.121 héc-ta trên đà
khai phá. Đất đang khai phá là bao chiếm sẵn, để đầu
cơ khi may ra nhà cầm quyền cho đào kinh. Nếu để cho
