SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
- Tay em của tài phú giải quyết những mối từ 500
đến 5.000 giạ, ở bực thấp hơn, người chạy mới được
mua cho chành từ 500 giạ trở xuống.
Chành dự trữ lúa mọc nhanh tại những tụ điểm quan
trọng. Ở Long Xuyên, nhiều chành đủ khả năng chứa
900.000 giạ tức là 18.000 tấn.
Điền chủ người Việt cất nhà lẫm, tùy huê lợi, mỗi
lẫm chứa 5.000 đến 30.000 giạ. Điền chủ lớn có đất ở
nhiều nơi, mỗi nơi cất lẫm riêng, chờ bán cho chành.
Chợ Cái Răng, dù khả năng dự trữ trong chành đến
100.000 tạ (tạ = 68 kí-lô). Tại Phước Long, Rạch Giá,
trên đường từ Bạc Liêu đến Trà Ôn, có tay mại bản
cất dãy chành chứa đến 100.000 giạ, vào mùa lúa, cứ
15 ngày, cho một ghe cỡ 3.000 tạ đi Chợ Lớn. Thông
thường, đúng thời điểm xay xát, giới mại bản Chợ Lớn ra
lịnh cho chủ chành ở các tụ điểm, để từng đợt 8 đến 10
ghe chài lớn (mỗi ghe từ 3.000 đến 5.000 tạ) lên đường,
dùng bạn chèo tay, chạy buồm, đến nơi hẹn, có tàu kéo.
Chỉ những nhà máy lớn ở Rạch Giá, Phú Lộc (Sóc
Trăng), Nhâm Lăng (Sóc Trăng) Lấp Vò (Long Xuyên)
mới xay ra gạo xuất cảng. Còn nhiều nhà máy nhỏ mọc
lên: năm 1927 có 241 nhà, năm 1931 có 365 nhà, để
giải quyết nhu cầu của địa phương. Do đó, số người
trực tiếp sử dụng máy móc, lao công khuân vác ở tỉnh
lỵ, chợ quận, chợ làng không phải ít. Loại máy nhỏ xay
từ 1/2 tấn đến 5 hoặc 7 tấn trong 24 giờ, chạy dầu cặn,
bình quân mỗi máy từ 14 đến 30 sức ngựa, nhập cảng từ
Mỹ hoặc Đức. Nhờ vậy, mùa cấy, bớt bận rộn xay giã
