213
trên đất, trên xi măng nóng, với chân không giày dép.
Nối đuôi nhau, như bầy kiến. Mệt mỏi mà có tiền, còn
hơn thất nghiệp. Sau buổi vác lúa, uống chút rượu, về
căn chòi nhỏ xiêu vẹo, hoặc xuống chiếc ghe lủng đáy,
chờ tan rã be ván, trên bãi bùn hôi hám với xác chó
chết, dầu nhớt lan tràn đủ màu. Trẻ con rong chơi, gần
như suốt năm nước mũi chảy thò lò, bụng đầy sán lãi.
Khá nhiều người lao động già nua hoặc còn trẻ không
tin tưởng vào tương lai, nhất là với phu xe kéo, quá mệt
nhọc nên ăn không thấy ngon, món cần thiết để cơ thể
và bộ thần kinh được tỉnh táo là cơm đen (thuốc phiện),
một kiểu tự tử dây dưa, kéo dài ngày tháng chờ làm mồi
cho vi trùng bịnh lao; khó sống được hai năm rưỡi hoặc
ba năm khi chấp nhận cái nghề, bấy giờ gọi công khai
là “ngựa người”. Người Hoa nắm ngành bán á phiện,
ngành mở sòng bạc, luôn cả ngành mãi dâm, tiền mà
người lao động lãnh ra trong giây lát lại trở vào túi họ.
Năm 1931, tại Sài Gòn và Chợ Lớn, có hơn 500 tiệm
hút công khai, chưa kể những nơi lén lút.
Chợ Lớn ban đêm, ở đường nay là Phùng Hưng, xưa
gọi là đèn Năm Ngọn, ồn ào đến khi mặt trời mọc. Giới
thương gia tụ tập để ấn định giá thị trường, làm áp phe
qua lại. Thường là tư sản người Hoa mời mọc quan chức
người Pháp và người Việt để thết đãi, đền ơn. Bọn giàu
mướn phòng ăn riêng, ca nhi riêng. Đây là ca nhi do bọn
buôn hương bán phấn nhà nghề mua đứt từ thuở bé, tập
luyện lần hồi để làm giá. Quan chức người Pháp, người
Việt tha hồ thưởng thức á phiện, rượu sâm-banh, cờ bạc
