223
nhân; năm 1921 đã đóng toàn bộ và hạ thủy trong
điều kiện tốt một chiếc tàu dài 85 mét, sức chở hàng
hóa là 3.100 tấn. Xưởng đóng và sửa chữa tàu thủy
CARIC bên Thủ Thiêm mở mang thêm. Công nhân
đề-pô xe lửa Dĩ An, Hòa Hưng, công nhân nhà đèn
Chợ Quán là lực lượng lớn. Công ty rượu bia và nước
đá thành lập năm 1927, Công ty thuốc lá MIR - năm
1929. Hãng rượu Bình Tây hoạt động mạnh, dựa vào
thế lực chánh quyền để dẹp những lò nấu rượu của
người Hoa, từ năm 1901 trở về sau, lần hồi chiếm 12
héc-ta với một nhà máy rượu, hai nhà máy xay lúa,
một nhà máy phát điện.
*
* *
Lúa gạo, cao-su đưa ra nước ngoài. Giới xuất cảng,
mại bản được chuyển tiền về xứ hợp pháp hoặc qua
nhiều thủ thuật bất hợp pháp. Ngoại tệ dư, nhập khẩu
nhiều, nhưng không phải dưới hình thức máy móc, vật
tư, thiết bị cần thiết. Thực dân đã nói rõ, qua lời của
Paul Doumer, rằng không có lý do gì họ mở mang kỹ
nghệ ở thuộc địa để thuộc địa cạnh tranh với chánh
quốc. Chỉ nên mở những ngành mà chánh quốc không
đủ khả năng cung cấp, hoặc chuyên chở quá xa, hoặc
chỉ đáp ứng nhu cầu của thuộc địa (điển hình là ngành
cất rượu, diêm quẹt, xi măng...). Bởi vậy, nhiều loại
hàng tiêu dùng và xa xỉ phẩm lại đưa vào, từ cái nón nỉ
đến trái cam Tàu, trái chà là, nhang, đèn cầy, chiếc xe
