279
Bọn quân phường ngồi dưới cội, nghe đổ sứa hồi
khoan hồi nhặt, giọng oan ương hơi thiệt tốn hơi...
.
Tiếng hát con đò Thủ Thiêm, của ghe xuồng bán cá
ở sông Bến Nghé. Tiếng ca của người chăn voi, chăn
ngựa cho quan lại, cho quân đội. Nhưng ca hát làm sao?
Theo giọng điệu nào? Có thể giải đáp đó là câu hát huê
tình, câu hò của khách thương hồ. Quân phường là quân
giữ thói ăn mày, cố ý lấy của xin được mà cúng cho cha
mẹ nó, gọi là không cải nghiệp ông cha. Nậu phường
có nghĩa nậu ở dơ, ăn bận rách rưới. Giữa Cầu Kho và
Chợ Quán thời chúa Nguyễn có xóm ăn mày. Sứa là đồ
nhịp làm bằng hai miếng cây khum khum.
(1)
Lũ ăn mày
vừa hát vừa đánh nhịp để xin tiền khách qua đường. Họ
hát bài phường, một điệu trong tuồng hát bội ngày xưa.
Trước khi vào bài thì mở đầu bằng lối kêu cơm? “Lạy
ông đi qua, lạy bà đi lại, làm doan gặp doan, làm phước
gặp phước, bố thí cho kẻ bần nhơn đồng tiền hột gạo,
bớ ông bà cha mẹ”
.
Trong cuộc tiệc thăng quan, giỗ chạp, cưới hỏi, có
lệ gọi vài đào kép không chuyên nghiệp đến để “thài,
ru, chặp, rổi”
với lời lẽ chúc mừng, mời chầu rượu.
Nhưng hình thức thu hút mọi người vẫn là hát
bội. Người khá giả ở phố chợ hoặc ở thôn quê ao ước
được rước gánh hát bội về trình diễn trước nhà để mời
bạn bè thân thuộc đến xem, kèm theo ăn uống. Lẽ dĩ
nhiên người được mời phải đóng góp cho chủ nhà số
1 Đại Nam Quấc Âm Tự Vị của Huỳnh Tịnh Của, chữ phường, sứa.
