SƠNNAM
BẾN NGHÉ
XƯA
tiền càng nhiều càng tốt. Rồi hoàn phiên như thế. Các
quan to ưa sắm gánh hát riêng. Hãy còn truyền tụng
trường hợp của nghệ nhân tài hoa là kép Hứa Văn, nhờ
ứng phó giỏi khi hát mà thoát ra những trận đòn của
Lê Văn Duyệt nổi danh độc tài và khó tánh, nghe hát
sai thì nổi trận lôi đình. Đồng bào mê xem hát, học
từng lớp, từng hồi để trình diễn chơi, khi có dịp vui.
Thí dụ như hát Bài đờn: Tịch tang tôn, tồn tồn tang,
táng tảng tịch tôn tang tồn tồn tang...
Hoặc điệu Lý
quân canh
, tâm sự của chú lính canh phòng trong vở
điếm: Ò ý à, vắng quan dám hỏi cô hầu, vú cao ăn
với cạnh trầu được chăng? Ò ý à, thuyền dọc tôi trải
chiếu ngang, để anh nằm giữa đôi nàng đôi bên
. Lại
còn Lý ngừng thoàn, điệu ru con. Hoặc hát khách thằng
Bột: Rượu bọt ngon, con gái tốt đẹp, xang xang xang
cống xang xê cống cống xang xê
. Hoa Bột, Ba Bột là
tên của nhân vật xấu gần như vai hề tánh tình kiêu
hãnh trong tuồng hát bội (nay hãy còn gọi là công tử
bột). Trong Kim Thạch Kỳ Duyên của Thủ khoa Nghĩa
có bài hát thằng Bột: “Cậu Ái Lang chữ đặt, cha tri
phủ giàu sang, như nhà cụ: cửa nhà chớn chở bạc
vàng, hầu thiếp nhởn nhơ điều đỏ. Nói chi bạn hàng
cũ, muốn con gái nguyên. Cậu chơi hoài hoài, thiên
hoàng thiến chi hoang, sướng đế sướng đê chí sướng.
Tớ trẻ đâu? Điếu đảy đôi ba thằng cho vính cướng,
áo quần năm bảy sắc cho xuê xang...”
.
Dịp cúng đình, dịp Tết, đào kép hát bội thường mặc
áo mảng thêu rắn thêu hoa như đóng tuồng để đánh đu
