323
Nghĩa anh em, thuộc địa gọi là quản hạt. Hội đồng quản
hạt (Conseil colonial) thành lập theo nghị định 8-2-1880.
Cũng vào năm này, Tổng thống Pháp đồng ý cho thuộc
địa Nam Kỳ được cử một đại biểu vào Hạ viện Pháp.
*
* *
Thương gia Pháp đã từng chuyên chở hàng hóa qua
lại phía Nam châu Mỹ và đảo Bòn-bon (Bourbonne, còn
gọi Đại Hải). Đảo này thuộc Pháp từ năm 1642, dùng
làm bến dừng thuyền để tu bổ, nghỉ ngơi trước khi đến
mấy nhượng địa Pháp ở Ấn Độ rồi qua Đông Nam châu
Á. Cảng Sài Gòn nằm ở chặng đường quan trọng trước
khi lên Trung Quốc rồi Nhật.
Ban đầu, thương gia Pháp thấy phấn khởi. Một năm
sau khi hạ thành Gia Định, cảng Sài Gòn mở với chế
độ tự do mậu dịch, tàu buôn Pháp không được trợ cấp
hoặc hưởng một quyền ưu tiên nào về thuế khóa so với
tàu buôn của các đối thủ lợi hại như Anh, Đức. Ở Sài
Gòn, từ trước đã có bọn mại bản Hoa kiều nhiều kinh
nghiệm, tiếp tay đắc lực cho vua quan nhà Nguyễn để
thu mua, phân phối hàng hóa. Dầu muốn hay không,
thương gia Pháp chân ướt chân ráo cũng phải nương tựa
vào giới mại bản mặc dầu bị mất khá nhiều quyền lợi.
Ngay từ năm 1860, một thương gia Pháp nhận xét: Bọn
mại bản Hoa kiều là những “kẻ thù cần thiết”.
Thực dân Pháp cố tìm công thức làm ăn. Ở Bắc
châu Phi, gần nước Pháp với khí hậu ôn hòa, đất đai
