SƠNNAM
BẾN NGHÉ
XƯA
ai chịu trả thuế cao nhất là được. Người trúng thầu đóng
trước hằng tháng cho nhà nước một số tiền nhất định,
theo giao kèo. Trong tình hình bấy giờ, người trúng thầu
phải có vốn to để mua á phiện từ Ấn Độ mua về nấu lại,
tồn trữ phân phối cho bài nhì, bài ba rồi mới đến người
tiêu thụ. Và có vốn để mướn đám tay sai để lùng bắt kẻ
bán á phiện lậu thuế.
Lần thầu đầu tiên, giới chuyên làm áp phe của Pháp
và giới mại bản Hoa kiều tranh nhau, nâng lên đến con
số đóng là 91.800 đồng mỗi năm (trị giá đồng bạc thời
ấy to lắm, ở trọ, ăn cơm Tây, ngày ba buổi, hằng tháng
chỉ tốn 15 đồng). Một tên Xê-gát-xi (Ségassie) trúng
thầu với số vốn do nhiều thương gia Pháp ở Sài Gòn
và chính quốc hùn lại. Nhưng chỉ hắn tuyên bố lỗ vốn
với lý do gần như chính đáng: Hiệp ước 1862 vừa ký
đã giao trả Vĩnh Long cho triều đình Huế, vì vậy thị
trường tiêu thụ á phiện thu hẹp, rồi đến cuộc khởi nghĩa
của Trương Định làm mất an ninh ở luôn ba tỉnh miền
Đông mà Pháp đang chiếm cứ. Hắn khiếu nại là trước
khi chịu thuế cao chỉ vì đặt hy vọng vào sự cưỡng chiếm
ba tỉnh miền Tây để nới rộng thị trường nhưng chuyện
ấy chưa xảy ra. Bọn cầm quyền tức giận khi hắn xin
hủy giao kèo, xin giảm bớt thuế hoa chi. Nhưng rồi bọn
cầm quyền nhân nhượng, tin rằng nhóm thầu độc quyền
á phiện này với 160 chi nhánh và 229 nhân viên kiểm
soát của nhóm gồm người Âu, người Hoa, người Việt
được quyền mang vũ khí sẽ giúp cho nhà nước những
tin tức tình báo. Tên Xê-gát-xi vận động thẳng với bộ
