337
Mặc dầu nhà máy xuất hiện, những nhóm xay hàng
xáo vẫn tồn tại. Vùng Bình Đông và Bình Tây (Chợ
Lớn) quy tụ đến 240 trung tâm xay hàng xáo đa số do
người Hoa điều khiển, chưa kể những điểm hàng xáo
khắp Nam Kỳ Lục Tỉnh. Vì vậy, những nhà máy nói
trên mỗi năm ngưng hoạt động ba bốn tháng, mặc dầu
có thể xay ở mỗi nhà đến 20 tấn lúa mỗi ngày.
Bọn Pháp suy luận rằng bọn mại bản Hoa kiều nắm
độc quyền thâu mua lúa ở tỉnh là nhờ những chân rết
thiết lập khi phân phối á phiện và rượu. Họ hy vọng
với những sắc lệnh bãi bỏ đấu thầu á phiện và rượu thì
bọn mại bản mất nhánh nhóc ở thôn quê. Nhưng sự việc
không đơn giản như thế. Bọn mại bản vẫn nắm chắc độc
quyền thâu mua, mãi đến trăm năm sau, sau khi Pháp
rút lui rồi đến thời Mỹ.
Về giao thông vận tải, công ty La-ri-ơ và Rốc (Lar
rieu et Roque) bắt đầu khai thác đường thủy từ tháng
7 năm 1872, nối liền Sài Gòn đến Bà Rịa, Tây Ninh,
Biên Hòa. Lại mở ra tám chuyến tàu chạy hàng tháng
tận Phnôm Pênh, ghé qua Mỹ Tho, Vĩnh Long, Sa Đéc,
Châu Đốc, công ty này được trợ cấp tiền để chở thư từ,
nhân viên, dụng cụ cho nhà nước. Nhà nước được quyền
trưng dụng tàu thủy để chở lính trong trường hợp có
nghĩa quân dấy lên.
Năm 1875, công ty nói trên lập cơ xưởng riêng để
sửa chữa riêng tàu thủy trong nước, lãnh dịch vụ sửa
chữa các nhà máy nhỏ, mộ thêm nhân công, đào tạo thợ
chuyên môn. Năm 1876, lãnh sửa chữa tàu lớn với giá
