347
Khánh Sang) chuyên đấu thầu cho chính phủ và quân
đội, mua sắm nhà phố và đất thổ cư để sang qua nhượng
lại; cả hai thuộc quốc tịch Anh ở Singapore. Bọn mại
bản ở Singapore và Hương Cảng đến với nhiều vốn
liếng, hiểu rành thuật thương mãi, cách thức ký giao
kèo, chuyển ngân, làm hóa đơn khai quan thuế, thủ tục
gởi hàng hóa ở kho nên được thương gia Pháp tin cậy
(Singapore và Hương Cảng đã là nhượng địa của Anh
trước Sài Gòn). Họ làm áp phe, giao thiệp đút lót cho
quân đội và chính quyền nên vơ vét nhiều món tiền mà
bọn thương gia Pháp, Đức bỏ rơi, vì là lợi nhỏ, hoặc
không đủ khả năng đảm nhiệm: cung cấp cây, ván, gạch
để xây cất công sở ở Sài Gòn và các tỉnh, cung cấp thực
phẩm cho bệnh viện, nhà tù, đấu giá hoa chi bến đò, lò
heo, đổ thùng cầu vệ sinh. Bọn áp phe Ấn kiều cũng
chia phần không nhỏ.
Hai nhân sĩ Hoa kiều được thực dân nhắc tới trong
buổi đầu là Vạn Hiệp (Ban Hạp, chủ hiệu Vạn Hiệp) và
Wang Tai (Hoàng Thái, chủ hiệu Hoàng Thái Xương).
Họ trúng thầu á phiện nhiều năm liên tiếp cho toàn cõi
Nam Kỳ. Vạn Hiệp làm chủ non phân nửa nhà phố ở
Chợ Lớn và khai thác gần như độc quyền hầu hết các
tiệm cầm đồ ở Chợ Lớn.
Năm 1874, trong cuộc họp để chuẩn gạo xuất cảng,
bên cạnh mười thương gia và công ty của Pháp, Anh,
Đức ta thấy có đến 14 công ty hoặc cá nhân Hoa kiều
cùng ký tên. Và chính những người Hoa đã cung cấp
lúa gạo cho các công ty Pháp, Anh.
