349
đem lúa gạo từ Long Xuyên, Sóc Trăng, Cà Mau lên.
Chủ ghe, thường là người Hoa. Mua lúa cả vùng rộn rịp,
ngày đêm, người làm công luôn luôn thiếu hụt nếu ta
lấy những con số sau đây làm cơ sở cho toàn Nam Kỳ:
- Trong vòng hai mươi năm, từ 1880 đến năm 1900,
diện tích canh tác tăng gia từ mức 300.000 héc-ta lên
đến 1.175.000 héc-ta.
- Số gạo xuất cảng, cũng trong vòng hai mươi năm
nói trên tăng gia từ mức 300.000 tấn lên 750.000 tấn.
Nếu Sài Gòn là mặt ngoài sân khấu, thì hậu trường
Chợ Lớn có bao nhiêu chuyện phức tạp, bừa bãi diễn ra
thường trực ngày đêm: buôn lậu, lưu manh, làm hàng
hóa giả, trộm cắp, cờ bạc, đĩ điếm. Bọn buôn lậu, chủ
chứa, cai thầu hoạt động như những hội kín với ban liên
lạc, tình báo, ám sát. Lính tuần thành (cảnh sát), lính
kín (mã tà kín) kiêng nể chúng, ăn của đút lót rồi giả
đui, giả điếc nếu không ra mặt tán trợ.
Vừa chiếm xong thành Chí Hòa, bọn cầm quyền cho
thầu sòng bạc để bổ sung ngân sách, và làm cho dân
chúng quên lãng tình hình chính trị. Nghị định ngày
26 tháng 7 năm 1861 cho phép tổ chức công khai sòng
bạc ở Chợ Lớn. Đại khái, có nội quy thí dụ như cấm cờ
bạc ngoài đường sá, cấm đàn bà trẻ con vào sòng, có
nhân viên cảnh sát kiểm soát trật tự, định giờ mở cửa
và đóng cửa nhưng chỉ là hình thức. Cuối năm 1861, lại
cho phép mở rộng sòng bạc đến Sài Gòn, rồi năm sau
cho phép ở các tỉnh miền Đông. Đi đôi với sòng bạc
cho phép mở ổ mãi dâm.
