SƠNNAM
BẾN NGHÉ
XƯA
Mãi đến năm 1906, thực dân đã củng cố thế lực mà
đành thú nhận vốn đầu tư về thương mãi ở Nam Kỳ
của Pháp chỉ là 9.487.700 frăn trong khi vốn của nước
ngoài ở Nam Kỳ lên đến 39.418.560 frăn; người nước
ngoài gồm: Hoa kiều, Đức kiều, Anh, Thụy Sĩ... Không
thể nào nhà nước ước lượng được món tiền do các ngân
hàng ở Hương Cảng, ở Singapore đưa cho bọn mại bản
mua lúa ở tận miền đồng quê; tiền vào Nam Kỳ rồi trở
lại, khi nhiều khi ít, theo đường lối bán chính thức bí
mật; giữa bọn mại bản và tay em không có giấy tờ, biên
nhận rõ rệt.
(1)
Thử xem những mặt hàng xuất khẩu năm 1863: lúa
gạo, bao cà-ròn, cá khô, dầu dừa, muối, da trâu, da bò,
sừng, xương trâu bò, chiếu, cau khô... thì ta thấy số lời
to vì mua với giá rẻ mạt, tận gốc, gần như độc quyền.
Các mặt hàng nhập khẩu cùng vào năm 1863: rượu chát,
rượu mạnh, ngói, vôi, cuốc, xuồng, đồ hộp, tô chảo,
giấy, thuốc Bắc, dụng cụ bằng sắt thép, đinh, pháo, hộp
quẹt, đèn cầy, trái cây khô... gần như tất cả đều được
bọn mại bản mua tích trữ rồi chạy mối bán khắp Nam
Kỳ, lên tận Phnôm Pênh.
Hồi cuối thế kỷ XIX, vùng Bình Tây với nhà máy
xay và chành lúa ngày càng phát triển để thu hút nhiều
thợ máy, thợ phụ, phu khuân vác, lao công tạp dịch,
những người bán rượu, bánh trái trên bờ hoặc dưới ghe
xuồng. Lại còn bọn ghe chài từ Lục Tỉnh chịu vất vả
1 L’Indochine à l’Exposition coloniale de 1906, bản in của nhà nước.
