SƠNNAM
BẾN NGHÉ
XƯA
Chợ Lớn cũng như mua đất, bán đất, cất nhà phố, mở
hiệu buôn, cất nhà máy thì phải lo lót cho hắn vì hắn
làm phụ tá cho tên “Xã Tây” ở Chợ Lớn.
Năm 1873, chợ Sài Gòn có 6.246 Hoa kiều, năm
1896 có 13.801 người.
Trong toàn cõi Nam Kỳ, năm 1896 tổng số Hoa kiều
là 99.299, liên khu Chợ Lớn 41.588 người; bên cạnh
đó, ở Chợ Lớn còn 80.061 người Việt. Thêm từ 15 đến
20.000 người Việt sống bềnh bồng, đi trên ghe thuyền,
tạm trú trong thời gian ngắn.
Từ trước triều đình Huế ra lệnh cấm ngặt mọi hoạt
động của hội kín nhưng không thâu kết quả như ý
muốn. Người Pháp theo dõi, lúc đầu thì đánh giá rất
thấp các hội “làm ăn” này. Trong nét lớn, hội kín,
gọi tổng quát là Thiên Địa Hội của người Hoa chia ra
nhiều nhóm. Tựu chung có hai nhóm nhiều thế lực:
Nghĩa Hưng (kèo xanh) và Nghĩa Hòa (kèo vàng).
Nghĩa Hưng của người Phước Kiến, Nghĩa Hòa của
nhóm Triều Châu. Các hội này gây sức ép với bang
trưởng Hoa kiều. Trên nguyên tắc pháp lý, người Hoa
nhập cảnh phải nhờ bang trưởng bảo lãnh về hành
động chính trị, về thuế vụ. Mặc nhiên, người Hoa
tự nguyện hoặc bị bắt buộc tham gia vào hội kín để
được giúp vốn, hướng dẫn làm ăn, khi bị lấn hiếp thì
có người binh vực.
(1)
1 Tham khảo hộp hồ sơ ký số F.14 năm 1875 đến 1906. Văn thư lưu
trữ Sài Gòn. Lãnh tụ hội kín thù oán nhau từ Singapore, rồi đến Sài
Gòn tiếp tục thanh toán.
