403
Lục Tỉnh Tân Văn
đăng “bài thơ Tế Nam” với lời lẽ
thống thiết, vừa quảng cáo cho khách sạn, vừa gợi
tinh thần dân tộc:
Hổ sanh mình cũng là trai,
Làm thân nô lệ nào ai dám bì.
Bấy lâu mang tiếng trí tri,
Hỏi thăm cơ xảo, có tài thở ra...
Cải lương nhiều chuyện bán mầu,
Kể sao cho xiết gót đầu, ai ôi,
Vài lời bộc bạch lôi thôi,
Thưa cùng đồng chưởng khúc nôi cho tường...
Cuối năm 1908, thực dân ra tay khủng bố. Vì gặp
khó khăn tài chánh nên mặc dầu thắng trận, chánh phủ
Nhật chịu ký với Pháp Hiệp ước 10-7-1907 để vay 800
triệu quan với điều kiện nhìn nhận tất cả thuộc địa của
Pháp ở Á châu, không can thiệp vào nội bộ.
Số học sinh Đông du (con điền chủ) lần lượt trở về
trình diện, bị quản thúc lấy lệ rồi tiếp tục cuộc sống
phong lưu. Báo Nông Cổ Mín Đàm không còn trong tay
Trần Chánh Chiếu nữa. Người chủ bút lên thay thế lại
điềm chỉ, tố giác. Lục Tỉnh Tân Văn bị đóng cửa hẳn.
Trần Chánh Chiếu bị cô lập trước dư luận, vài người bạn
thân tín cố gắng bào chữa bắn tới viên đạn chót? “Một
người hùn vào Minh Tân công nghệ chừng 5 đồng đặng
lập lò savon, nấu dầu... và nghe người ta đồn rằng lấy
bạc hùn ấy đặng mà làm nghịch rồi sợ, chớ như nước
khác hùn vào bạc ngàn, bạc triệu đặng đúc súng bán,
có khi người ta đồn rằng lấy bạc hùn đặng làm nghịch
