43
ông hoàng Khơme. Rồi sáu năm sau, viên phó tướng
của đạo binh di thần ấy lại giết chủ tướng, tự xưng
là “Phấn dõng hổ oai tướng quân”, kéo lên đóng đồn
gần đất Campuchia, đúc đại bác để sống với nghề cũ
là cướp bóc. Quân nhà Nguyễn đánh giết được viên
phó tướng này, đem số quân sĩ còn lại giao cho Trần
Thắng Tài thuộc nhóm Cù lao Phố chỉ huy.
Trường hợp của Mạc Cửu đến vùng Hà Tiên đơn
giản hơn. Họ Mạc xuất thân là chủ thuyền buôn, từng
tới lui vùng Philíppin, Inđônêxia, khi thấy Mãn Thanh
chiếm Trung Hoa thì bỏ đất tổ đến chiêu mộ dân, mở
cảng ở Hà Tiên buôn bán, lập nhiều xã rải rác ở Cong-
pong-som đến Mũi Cà Mau. Về sau, xin thần phục
chúa Nguyễn.
Những người Hoa thời ấy sang Việt Nam đại đa số
là đàn ông, con trai. Họ cưới hỏi người địa phương, làm
ăn, trở thành người Minh Hương (họ tự nhận là con dân
nhà Minh). Người Hoa chánh gốc đã không thừa nhận
họ, vì coi như đã lai, không còn thuần máu Hán tộc.
Chỉ trong một vài thế hệ, họ đã thành người Việt Nam,
điển hình là trường hợp Mạc Thiên Tứ, con của Mạc
Cửu, lập Chiêu Anh Các, làm thơ chữ Hán, chữ Nôm
ca ngợi mười cảnh đẹp Việt Nam ở Hà Tiên. Mẹ Mạc
Thiên Tứ (vợ Mạc Cửu) là người Việt, Mạc Thiên Tứ
cũng cưới vợ Việt.
Theo những sử sách còn lại, trước khi người Việt
đến Đồng Nai - Gia Định, những công ty thương mại
phương Tây đã dò xét thị trường vùng này khá chu
