SƠNNAM
BẾN NGHÉ
XƯA
Lại đi chịu giá chợ, cầu các nơi.
Xứ xa tàu mới tới nơi.
Hư đâu mướn sửa thảnh thơi lẹ làng.
Các loài kẽm sắt đồng gang
Máy kia máy nọ nhảy tràn biết bao.
Thường nghe đập sắt ào ào,
An Nam, Các Chú ra vào tiếng vang,
Cột cờ Thủ Ngữ nghiêm trang,
Có nhà đánh thuế hóa hàng bán buôn...
Đúng 8 tháng sau khi chiếm xong ba tỉnh miền Tây
(1868), nuốt trọn Nam Kỳ Lục Tỉnh, tên Đô đốc La-
grăn-đi-e (De La Grandière) làm lễ đặt viên đá đầu tiên
cho cơ quan đầu não ở khoảng đất rộng 15 ha nhằm biểu
dương uy thế của Pháp không riêng gì ở Nam Kỳ mà
còn là ở Viễn Đông. Gọi dinh No-ro-dom (Norodom)
rồi phá bỏ, xây cất lại với tiền Mỹ, đặt tên dinh “Độc
Lập”
để che giấu chánh sách thực dân mới. Viên đá đầu
tiên thời ấy được ban phép lành theo tục lệ. Đó là viên
đá xanh lấy từ Biên Hòa, mỗi chiều của khối vuông cỡ
50 cm, ruột khoét lỗ để trám vào cái hộp bằng chì đựng
những đồng tiền đang lưu hành bên Pháp: tiền vàng,
tiền bạc, tiền đồng trên mặt đúc hình vua Nã-phá-luân
đệ tam đang trị vì. Chôn sâu 2 mét 60, đặt trên lớp đất
cứng trước khi xây nền, viên đá ấy tiêu biểu cho sự vĩnh
cửu của chế độ thuộc địa. Nhưng thực dân cũ rồi thực
dân mới đều liên tiếp bại trận vì người thanh niên hồi
giữa năm 1911 rời bến Nhà Rồng đã tìm được đường
lối đúng đắn nhất để giải quyết cơn khủng hoảng về
tính chất cuộc cách mạng giải phóng dân tộc: Việt Nam
