SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
Nhiều thôn xã họp lại thành tổng. Các phường, trại, nậu
hợp lại thành thuộc, với viên cai thuộc đứng đầu lo thâu
lúa, thâu thuế. Chế độ “thuộc” được áp dụng những
nơi hẻo lánh như rừng núi, bờ biển với những nghề bắt
cá, đốn củi, săn bắn, ăn ong, bứt mây rừng khai thác
dầu chai trét ghe. Ngày nay khó tìm được dấu vết các
thuộc hồi thế kỷ XVIII, họa chăng còn tên đất Thuộc
Nhiêu (phải chăng ông cai thuộc tên Nhiêu?) ở Định
Tường; thuộc này có lẽ cai quản những người làm cá
ở Đồng Tháp Mười. Trại cá ở Gò Công, Ba Tri cá,
Ba Tri trại ở Bến Tre. Trong ngôn ngữ dân gian, còn
từ “đầu nậu” chỉ người đứng ra thâu mua cá, kiểu cai
thầu, đại lý.
Chế độ “thuộc” không kéo dài quá bảy năm, sau đó
trở thành thôn xã bình thường.
*
* *
Về vị trí tương đối chính xác của những thôn xóm
đầu tiên ở đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt ở hai bờ
sông Tiền và sông Hậu, ta có thể căn cứ vào những nơi
đóng quân thời các chúa Nguyễn, so sánh với những
tên ghi trong sách sử mà tìm ra như: vàm Rạch Ông
Chưởng, Tân Châu, Chợ Thủ (Chiến Sai), Cù lao Tân
Dinh (Bà Lúa), Sa Đéc, Vũng Liêm, Láng Thé, Trà
Ôn, Tiểu Cần (Cần Chông), Bắc Trang. Một số vị trí
khác vì phiên âm không rõ, chúng tôi tìm không ra
như Phiếm Bái (Vàm Thuận Vàm Nao?), Cù lao Dao
