69
Mười hai năm tiếp theo, bị vơ vét nhân, vật, tài lực
để Nguyễn Ánh chiếm lại xứ Huế.
Nguyễn Huệ đích thân vào Gia Định bốn lần. Lần
đầu để truy nã, một lúc giết hai chúa là Thái thượng
vương Nguyễn Phúc Thuần và Tân chính vương Nguyễn
Phúc Dương, kiểm soát toàn bộ đất đai miền Gia Định.
Hai lần sau, giành lại vùng Bến Nghé, đánh tan rã quân
đội mà Nguyễn Ánh vừa tổ chức lại được. Lần sau chót,
đánh quân xâm lược Xiêm ở Rạch Gầm.
Xin tạm ghi:
Nguyễn Huệ vào Gia Định, 1777.
Nguyễn Ánh chiếm lại, 1778-1781.
Nguyễn Huệ vào Gia Định lần thứ hai, 1782.
Nguyễn Ánh chiếm lại, 1782.
Nguyễn Huệ vào Gia Định lần thứ ba, 1783.
Nguyễn Ánh cầu viện Xiêm.
Nguyễn Huệ vào đánh Rạch Gầm, 1785.
Nguyễn Ánh chiếm Bến Nghé, 1787.
Xem đó, ta thấy sinh hoạt của dân bị xáo trộn, thời
gian tạm ổn là vài tháng, đôi năm, chưa hẳn là yên tịnh:
nào mộ lính, nào thu lương, nào gián điệp tình báo, thanh
trừng lẫn nhau ở thôn quê khi quân sĩ hai bên chạy tản
lạc, với đám thương binh không người săn sóc. Bị truy
đuổi, lắm lúc Nguyễn Ánh và tướng sĩ phải giả làm
thường dân, len lỏi vào xóm. Chiến thuyền của Chúa ra
tận những hòn đảo cực Tây, giữa vời vịnh Xiêm La: hòn
Cổ Tron (Poulo Dama), hòn Thổ Châu (Poulo Panjang)
ăn ốc biển, củ chuối rừng mà sống, đào giếng trên sườn
