SƠNNAM
ĐẤT
GIA ĐỊNH
XƯA
phải chăm sóc việc cúng tế đình thần. Sau này, Pháp
mới tách riêng hương chức làng và hương chức đình.
Dân lậu, dân ngụ cư không được can dự. Khi cúng
tế ở đình, miễu, dân lậu phải làm tạp dịch: khiêng bàn
ghế, bửa củi, xay lúa, giã gạo, không có chỗ ngồi trong
mâm cỗ.
Ở ngoài Bắc, làng có hương ước, có thần tích. Ở
Nam Bộ, sưu tầm lại rất khó khăn, không ai biết đến
hương ước, nhất là những làng mới lập sau này. Bản
hương ước còn tìm thấy được là của làng Minh Hương,
soạn thảo lần đầu năm 1800, Trịnh Hoài Đức duyệt lại,
thêm bớt năm 1821, tới năm 1823 lại thêm vài khoản
mới. Làng này quy tụ những người gốc Hoa (theo nhà
Minh), không theo quy chế người nước ngoài (không gia
nhập các bang) mà sinh hoạt như làng xã Việt Nam. Lời
mở đầu bản hương ước ghi: “Nước có pháp luật, nhà có
châm quy”, một kiểu với bản hương ước của làng Dương
Liễu, ở Sơn Tây, lập năm 1739, đời Lê “Nước có pháp
luật quy định, dân có điều ước riêng...”.
Chức vụ hương thân đặt ra từ lúc Nguyễn Tri Phương
vào lãnh chức kinh lược Nam Kỳ.
Gia Định Thành Thông Chí
, hoàn tất vào đầu Minh
Mạng ghi: Mỗi làng có dựng một ngôi đình, tùy làng
cúng tế hàng năm vào tháng Giêng hoặc tháng 8, tháng
9 hoặc vào ba tháng cuối năm. Làng nào có người học
thức thì nhân ngày ấy giảng quốc luật và hương ước,
đồng thời báo cáo về tình hình thâu thuế, bầu cử và bàn
giao giữa hương chức cũ và mới.
