— Không đâu ông, bận rộn với những người nói được, khóc được vui
lắm, dù rằng họ kêu khóc. Vất vả với những người không kêu không khóc
được mới là chán. Trong chiến tranh, tôi ở trong đội chôn xác người chết.
Chúng tôi đi bằng ô tô, lượm các xác chết bỏ lên xe. Vào mùa đông, họ
cứng đơ như những khúc gỗ. Đôi khi chúng tôi móc cánh tay họ vào nhau
thành từng chuỗi để khi xe chạy, họ khỏi rơi xuống xe. Xếp như thế cũng
xếp được nhiều hơn khỏi phải đi dây dưa thành nhiều chuyến.
Người lao công thứ hai đứng dậy đi trở vào phòng. Người Đức ngồi lại
mỉm cười nói:
— Hắn đã nghe chuyện tôi nhiều lần rồi. Hồi còn chiến tranh hắn ở
Luftwaffe. Bọn họ quý phái lắm, chỉ bắt họ đổ một thùng rác là họ không
ăn được đến cả tuần. Còn bọn chôn xác chúng tôi thì lúc đầu cũng ngán
nhưng rồi quen đi hết. Xong, mùa đông còn đỡ khổ, mùa hạ mới thật là
khủng khiếp. Mùa hạ, chỉ nửa ngày là xác chết đã có mùi. Như là trái cây
rữa vậy. Trước chiến tranh tôi làm nghề đóng cam tươi vào thùng, chắc có
lẽ vì vậy nên khi bị động viên, người ta cho tôi vào đội chôn xác. Làm nghề
đóng cam vào thùng, tôi loại những trái hư, rữa ra, trái nào hư quá thì bỏ đi,
còn trái nào ăn được thì tôi bỏ vào thùng riêng đem về nhà cho bọn nhỏ ăn.
Nhưng với xác chết thì không thể đem về. Và mùa đông cũng như mùa hạ
tôi phải làm việc trong yên lặng không thể nói với ai nửa lời. Có nhiều tên
trong bọn tôi quen nói chuyện với xác chết, nhưng tên nào có cái tật đó
cũng chẳng điên thì khùng. Hết chiến tranh, họ không còn làm nghề nào
khác được nữa. Vì vậy, tôi mới nói với ông rằng cái nghề tôi đang làm bây
giờ dễ chịu lắm.
Mosca nghĩ thầm: “Thằng cha này cũng hay.” Chàng thấy có cảm tình
với anh ta vì bản tính chất phác và hiền lành.
— Tôi thích nói chuyện. - Người lao công Đức nói tiếp. - Nói gì cũng
được miễn là có nói. Tôi thích công việc tôi đang làm lắm. Tôi ngồi với đàn
bà trong xe, khi họ kêu, tôi bảo họ kêu đi, cứ việc kêu cho thoả thích,
không ai nghe tiếng, không ai cười đâu mà sợ. Khi họ khóc, như bà vợ ông
chẳng hạn, tôi bảo: “Khóc đi! Cứ việc khóc. Khóc được là tốt. Người đàn
