Sau khi con làm khổ Gloria đến như thế, mẹ nghĩ ít ra con cũng nên ở lại
chờ nàng đến tối nay, từ biệt nàng, để cho nàng khỏi buồn.
— Mẹ, - chàng nói. - Cuộc sống khó khăn với tất cả mọi người… -
Chàng hôn bà một lần nữa nhưng trước khi chàng kịp xách hai cái vali ra
khỏi cửa, bà cụ nắm lấy cánh tay chàng.
— Có phải con trở về nước Đức vì người con gái ấy không? - Bà cụ hỏi
chàng và Mosca thấy rằng nếu chàng trả lời là phải, lòng tự ái của mẹ
chàng sẽ được ve vuốt, bà cụ sẽ đỡ khổ sở, vì ít nhất bà cụ cũng có quyền
nghĩ rằng con bà bỏ đi vì yêu. Đó là quyền của đứa con trai khi nó yêu, khi
nó trở thành đàn ông, ít nhất việc nó ra đi cũng không phải là lỗi tại bà.
Xong chàng vẫn không thể nói dối.
— Con không nghĩ là con trở lại vì người con gái ấy, - chàng đáp. - Giờ
này có thể nàng đã có vài chú lính khác rồi.
Khi nói ra sự thực ấy, chàng ngạc nhiên khi thấy lời chàng nói giả dối
quá đi, như chàng cố ý nói như thế để làm cho mẹ chàng đau đớn thêm.
Mẹ chàng hôn chàng và buông cho chàng đi. Xuống đến phố, chàng nhìn
lên và nhìn thấy bà cụ đứng sau cửa sổ, chiếc khăn tay đưa lên mắt. Chàng
đặt chiếc vali xuống vỉa hè để vẫy tay chào bà lần cuối nhưng khi chàng
ngửng lên, bà cụ không còn đứng đấy nữa. Sợ rằng bà cụ sẽ theo xuống và
khóc lóc ở ngoài phố, chàng xách vali bước vội ra phố chính, nơi chàng có
thể đón được tắc xi dễ dàng.
Nhưng thực ra mẹ chàng đang ngồi trong chiếc ghế bành, bà đang khóc,
khóc vì xấu hổ, vì buồn rầu, vì đau đớn. Tự thâm tâm, bà cụ biết rằng nếu
anh con trai mình chết ở một bãi biển xa xôi nào đó, nằm trong lòng đất
một xứ lạ, chiếc thập tự trắng cắm trên mồ, nằm lẫn với cả ngàn người
khác, nỗi đau buồn của bà chắc chắn sẽ lớn hơn. Nhưng trong nỗi buồn đau
ấy sẽ không có niềm tủi hổ, và với thời gian qua, nỗi đau ấy sẽ dịu đi, mỗi
lần nghĩ tới con, bà cụ sẽ cảm thấy kiêu hãnh.
Bà sẽ không buồn khổ như ngày nay khi biết rằng lần này con mình đi là
đi mãi suốt đời nó. Và nếu nó chết, bà sẽ không bao giờ được khóc trên xác
con, không được chôn con, không được mang hoa đến mồ con.
