109
THONAC – ĐẤT LẠ THÀNH QUEN VÀ MỘT BÍ ẨN VỀ VUA HÀM NGHI
chiếm đóng hoàng cung và tịch thu các vũ khí, báu vật, hơn mười
triệu tiền giấy, vàng thỏi, bạc thỏi.
Vua Hàm Nghi được Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Văn Tường
đưa ra khỏi cung điện, phò tá ra Quảng Trị, rồi Quảng Bình, Hà
Tĩnh để lãnh đạo phong trào Cần Vương, nhưng ngay ngày hôm
sau Nguyễn Văn Tường trở về đầu hàng Pháp, rồi hai tháng sau
đó bị Pháp đưa đi đày cùng với cả gia đình ở Tahiti. Hàm Nghi ban
Hịch Cần Vương kêu gọi anh hùng các nơi chống Pháp.
Vì sự phản bội của Nguyễn Đình Tình và Trương Quang Ngọc,
vua Hàm Nghi bị bắt vào tháng 9 năm 1888, rồi bị đưa lên đường
đi đày vào cuối năm 1888.
Hàm Nghi đến Alger (thủ đô của nước Algérie) vào đầu năm
1889, rồi bị quản thúc tại biệt thự Villa des Pins thuộc làng El Biar,
cách Alger 12 cây số, lúc đó Hàm Nghi mới được 18 tuổi.
Trong suốt thời gian lưu đày ở Alger, vua Hàm Nghi chỉ được
gọi là Prince d’Annam
1
(Hoàng tử An Nam) và được lãnh một số
tiền cấp dưỡng lúc ban đầu là 25.000 quan Pháp một năm, trích
từ ngân sách của Việt Nam để sinh sống. (Tôn Thất Bình,
Triều đại
nhà Nguyễn, nxb Đà Nẵng, 2000)
Sau những trận chiến tranh lâu dài giữa quân Pháp và quân
kháng chiến Algérie, một nước nằm ở phía Bắc châu Phi, bên kia
1 Trong thời gian lưu đày, các vua Hàm Nghi, Thành Thái và Duy Tân được
chính quyền Pháp "hành chánh hóa" với danh xưng "Prince d'Annam" kèm
theo tên thời còn là hoàng tử: Ưng Lịch, Bửu Lân, Vĩnh San. Đặc biệt, các con
của vua Hàm Nghi được tiếp tục giữ danh xưng hoàng tử, công chúa, trong
khi các con của hai vì vua Thành Thái và Duy Tân thì mất luôn danh xưng
Prince và Princesse d'Annam.
