14
D Ấ U X Ư A
Tháng sáu năm 1839 Trung Hoa cho tiêu hủy 20.283 thùng
thuốc phiện tồn trữ tại các hải cảng, gây một thiệt hại trị giá
60 triệu quan cho Công ty hàng hải Ấn Độ. Sự kiện này mở đầu
cho một cuộc chiến tranh thuốc phiện giữa Anh và Trung Hoa,
rồi chấm dứt năm 1842 với chiến thắng về phía Anh. Trung Hoa
phải bồi thường 21 triệu đô la cho Anh, và các hải cảng Trung Hoa
tiếp tục bị tràn ngập thuốc phiện từ Ấn Độ. Pháp tìm cách cạnh
tranh và phá vỡ độc quyền của Công ty hàng hải Ấn Độ thuộc Anh,
nhưng các đồn điền trồng cây thuốc phiện ở Tonkin (Bắc Kỳ) và
cao nguyên Trấn Ninh không cung ứng đủ khối lượng cần thiết
cho thị trường thế giới. Nhưng trong nước, các tiệm hút thuốc
phiện mọc lên khắp nơi, dân nghiện thì cần tiền, miễn sao có tiền
để hút. Chính sách ngu dân và đầu độc sức khỏe của dân, làm cho
hết minh mẫn, hết sáng suốt, làm cho nhụt chí, hèn yếu là một
chiến lược thống trị lâu dài, hiệu nghiệm.
Năm mười sáu tuổi, tôi chứng kiến có một gia đình người cùng
làng, ông và bà lần lượt chết cách nhau vài tuần vì thuốc phiện, họ
nằm dài từ mấy chục năm rồi để hút, đến nỗi cả đám mèo trong
xóm sau đó cũng lăn ra chết luôn, vì chúng thường quây quần
loanh quanh căn nhà đó, nghiện khói thuốc phiện, đâm ra thiếu
thuốc khi không còn người hút nữa.
Các nhà sử học chuyên nghiệp đã phân tích nhiều về những
khó khăn của vua Tự Đức và triều đình Huế trong thời đại của
nhà vua.
Điểm mạnh của chính vua Tự Đức là sự thông minh, hay chữ
(chữ Hán), yêu thích thơ phú văn chương, rất có hiếu với mẹ,
nhưng độc đoán. Nhà vua thích bắt chước triều đại nhà Minh, cho
