181
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
Phát, lần lượt được chính quyền bảo hộ ấn định phụ chính cho vua
Duy Tân, là những cụ già râu dài tóc bạc, mũ mãng cân đai xênh
xang, tạo thành một bức rào cản vây chung quanh một vị vua
niên thiếu, nắm hết quyền hành trong tay.
Quyền nhiếp chánh Tôn Nhơn Phủ từ năm 1902 đến năm 1920,
trong thời Duy Tân, nằm trong tay An Thành Vương Miên Lịch,
con trai thứ 78 của vua Minh Mạng.
Có bạn đọc quan tâm đến vua Thành Thái. Các hậu duệ của vua
Thành Thái còn nhiều và đã có cung cấp các thông tin về vua Thành
Thái qua báo chí. Tôi chỉ biết chút ít về đời tư của Thành Thái, theo
lời kể của ông Georges Vĩnh San. Trong suốt thời gian sống trên đảo
la Réunion thì gia đình hai vua Thành Thái và Duy Tân có giữ một
ít quan hệ với nhau. Vua Thành Thái vẫn giữ thái độ bất hợp tác với
Pháp trong suốt thời gian sống trên đảo, nhà vua mang tinh thần
chống Pháp triệt để. Quan điểm của vua Thành Thái không phù hợp
với quan điểm sống của vua Duy Tân, vì vua Duy Tân cởi mở hơn,
thức thời hơn, không giận cá chém thớt, biết phân biệt lọc lựa ai là
“bạn”, ai không phải là “bạn”, cho nên nhà vua tiếp tục học tiếng
Pháp, có một số bạn Pháp thực sự, và kết duyên với phụ nữ bản xứ.
Sau khi nghe lời kêu gọi kháng chiến 18.06.1940 của de Gaulle thì
vua Duy Tân rất muốn hội kiến với de Gaulle, nhà vua được bạn
bè Pháp giúp đỡ, làm cầu nối để gặp de Gaulle, và được chính thức
rời khỏi đảo La Réunion, qua Pháp, Đức. Tuy có khác biệt về quan
điểm nhưng vua Duy Tân vẫn thường giúp đỡ hai bà hoàng phi,
vợ vua Thành Thái, nhất là về các vấn đề thủ tục hành chánh.
Trong văn khố lưu trữ của Pháp có một số văn kiện, những
“báo cáo” về những hành vi “kỳ cục” của vua Thành Thái, mà
