193
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
tình cảm và ý nghĩ của ông, có một “định hướng tuyệt đối theo
sự mong đợi của chính phủ Pháp”, quan Toàn quyền tìm cách gần
gũi Duy Tân, để với tư cách “một người cha” khuyến cáo Duy Tân,
theo ông: trẻ, thông minh, nhưng độc quyền và “nhõng nhẽo”,
một vài điều có ích.
Duy Tân đã có phản ứng không đúng chỗ, Khâm sứ Charles
đã báo cáo đầy đủ mà chúng ta phải rất chú ý. Duy Tân tìm cách
chống lại việc đào kho tàng chứa đựng mười ngàn thỏi tiền (vàng
hay bạc) trong khuôn viên cung điện vào ngày 7 tháng 10 vừa
qua, hỗn xược với các quan thượng thư và khiếm nhã với người
đại diện của nước Pháp, có thái độ hiểu lầm về chỗ đứng của mình
và quyền cai trị tuyệt đối. Chúng ta phải bảo vệ quyền lực của các
quan thượng thư vì chúng ta cần ý kiến và sự hợp tác của họ.
Duy Tân phải quyết định cưới con gái của quan Mai Khắc Đôn,
theo sự thỏa thuận của Hội đồng Phụ chính, các bà hoàng mẹ,
và Tôn Nhơn Phủ, lễ cưới sẽ được cử hành ngày 30 tháng 1 (năm
1916). Hy vọng là cuộc hôn nhân này sẽ cho Duy Tân có những ý
tưởng khác. Quyết định kết hôn của Duy Tân với tiểu thư họ Mai
làm vừa lòng nhiều người, đồng thời chấm dứt mọi cố gắng vận
động đưa con gái vào nội cung của quan kinh lược Hoàng Cao Khải
ở Tonkin (Bắc Kỳ), một gia đình có thế lực rất lớn, nhưng bị ghen
ghét bởi các quan triều đình. Bởi thế chúng ta nên chúc mừng Duy
Tân tìm được người phụ nữ sẽ chia sẻ hạnh phúc đế vương trong
vòng thân mật tại Huế. Khâm sứ Huế.”
Roume dựa theo báo cáo mang số 195-S của Khâm sứ Charles,
xác định rằng thái độ của Duy Tân, đòi phải thực hiện hòa ước bảo
hộ là ấu trĩ, bị kích động bởi một vài nhân vật chưa được phát hiện.
