194
D Ấ U X Ư A
Toàn quyền Roumé tin tưởng rằng các cố gắng của chính phủ bảo
hộ muốn có ảnh hưởng lên sự gắn bó tình cảm của Duy Tân với
nước Pháp là chưa thất bại, và công việc này chưa kết thúc.
Tưởng không còn gì rõ ràng hơn, các bản báo cáo trên cắt
nghĩa tại sao, vua Duy Tân, một thiếu niên 16 tuổi, sẵn sàng từ
bỏ ngôi vua và người vợ mới cưới được có bốn tháng, xuất cung,
đi vào kháng chiến, để phối hợp với lực lượng của Trần Cao Vân
và Thái Phiên. Nếu ngày xưa lịch sử Việt Nam có một Trần Quốc
Toản, một vị anh hùng niên thiếu, thì trong giai đoạn này của lịch
sử Việt Nam, Duy Tân đã trở thành một anh hùng niên thiếu.
Tác giả Hoàng Trọng Thược, trong cuốn
Hồ sơ Duy Tân, viết
về câu hỏi, tại sao cuộc khởi nghĩa của vua Duy Tân bị lộ, cũng
cho thấy rằng quân và dân Việt Nam dù có tâm huyết, yêu nước,
nhưng thiếu đề phòng, thiếu tổ chức, phương tiện liên lạc yếu
kém, cơ mưu đã bại lộ rồi, mật thám giăng lưới khắp nơi mà không
hay biết gì, vẫn phát động kế hoạch. Lộ kế hoạch kháng chiến, chỉ
vì một người lính giản tên là Võ Huệ xin phép về nhà nghỉ một
cách đột ngột, quan Án sát Quảng Ngãi là Phạm Liêu nghi ngờ, tra
hỏi, anh là Võ An bị bắt, tra tấn, khai ra Trần Thiềm, thế là Phạm
Liêu báo cáo cho Pháp mọi chuyện. Nhưng mọi người không ngờ
là chính vua Duy Tân rời bỏ cung cấm, đúng hẹn gặp hai nhà lãnh
tụ Trần Cao Vân và Thái Phiên. Tên phản bội Trần Quang Trứ đi
đò sang tòa Khâm sứ tố giác nhà vua sẽ xuất cung, sau bị vua Duy
Tân, giáp mặt lúc bị bắt, mắng là “đồ phản quốc”. Lúc vua Duy
Tân đến chùa Thuyền Tôn để ẩn trốn, thì người mõ làng tên là
Trùm Tồn vội vã đi báo tin cho Pháp để bắt vua, ngày 06.05.1916.
Duy Tân đã rơi vào bẫy do Khâm sứ Charles giăng ra hay sao?
