197
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
điện, Ngài sửa chữa tất cả các loại máy phát thanh, và đôi khi luôn
cả máy chiếu phim.
Chính quyền cai trị đảo kiểm soát cha tôi rất nghiêm ngặt,
luôn luôn kín đáo theo dõi từng hành động, lập báo cáo. Mỗi khi
cha tôi muốn đi đâu ra ngoài phạm vi quản thúc, đều phải lên cơ
quan cảnh sát trình diện, xin phép.
Năm 1940, cha tôi bắt được hiệu triệu kháng chiến của de
Gaulle. Ngài bèn gọi tất cả các bạn hữu và nói rằng: “Tôi không
quen biết de Gaulle, nhưng nên theo ông, vì ông đi đúng hướng.”
Cha tôi rất thân thiết với nước Pháp, nhưng không phải nước
Pháp của Pétain. Ngài đem đặt hai cái loa phóng thanh hướng ra
phía đường để cho mọi người có thể nghe được chương trình phát
thanh của đạo quân kháng chiến de Gaulle.
Tôi nghĩ rằng, trong suy luận của cha tôi, tướng de Gaulle phải
đi vào kháng chiến chống quân Đức quốc xã đang chiếm đóng
nước Pháp, cũng như Ngài phải đi vào kháng chiến chống chính
quyền thực dân Pháp bảo hộ tại Việt Nam, thì cả hai đều cùng có
một chí hướng yêu nước như nhau.
Kể từ khi Ngài bị đày lên đảo, mọi người và luôn cả Ngài đều
nghĩ rằng, sự việc đày ải chỉ là giai đoạn, rồi Ngài sẽ trở về Việt
Nam, Ngài không hề nghĩ rằng, bản án đi đày là bản án chung
thân, vĩnh viễn. Ngài luôn luôn nuôi hy vọng trở về Việt Nam,
tâm hồn Ngài, suy nghĩ của Ngài là ở Việt Nam. Có ít nhất bốn lần
cha tôi được người ta đề nghị trốn ra khỏi đảo, trở về Việt Nam,
nhưng cha tôi đều từ chối. Ngài muốn trở về trong danh chính
ngôn thuận, thì điều này bị cản trở bởi các thế lực thực dân đang
nắm quyền.
