199
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
trong quân đội Lực lượng Tự do Pháp (Forces Françaises Libres),
sinh ngày 19 tháng 8 năm 1900 tại Huế (Annam), qua đời ngày
26 tháng 12 năm 1945, nơi tử nạn M
’Baiki - Oubanghi Chari -
Bassako, lý do: tai nạn máy bay, địa chỉ của cha: Hoàng tử Buu
Lan, số 171 route Nationale à Saint Denis (đảo Réunion).
1
Vua Duy Tân tử nạn đúng vào dịp lễ Giáng Sinh, ngày mà đa
số gia đình ở Âu châu cử hành lễ ngày sinh của Chúa và tổ chức
những bữa ăn truyền thống gia đình sum họp, hưởng dương 47
tuổi. Tôi liên tưởng đến nỗi đau đớn của toàn thể gia đình vua Duy
Tân tại đảo Réunion đêm Giáng Sinh năm ấy, nhất là của người
mẹ trẻ và đứa bé gái mới sinh không được nhìn thấy mặt cha dù
chỉ một lần.
Năm đó, Georges Vĩnh San mồ côi cha, lúc 12 tuổi.
Ông Eugène-Pierre Thebault, tiến sĩ luật, cựu quan tòa, chánh
văn phòng của Thống đốc đảo Réunion, có lẽ là người bạn thân
còn gặp vua Duy Tân lần cuối cùng vào ngày 17.12.1945 tại Paris,
sau khi vua Duy Tân đã gặp tướng de Gaulle, viết trong hồi ký
tưởng niệm vua Duy Tân những đoạn văn gây xúc động như sau:
2
“... Ngài nói với tôi về cái gia đình nhỏ của Ngài, bỏ lại trên đảo,
và về năm đứa con, Ngài mới biết được cách đây vài ngày đứa con
thứ năm của Ngài chào đời ở Saint-Denis, một đứa bé gái mang
tên Marie Gisèle Andrée (sinh ngày 01.12.1945), Ngài muốn trông
thấy mặt con, gặp lại người bạn đường, luôn cả bốn đứa con nhỏ
kia (con của bà Fernande Antier), trước khi trở về An Nam, Ngài
1 Văn kiện được viết bằng tiếng Pháp không bỏ dấu.
2 Tôi dịch từ nguyên bản Pháp văn.
