203
VUA DUY TÂN VÀ MỘT KẾT CỤC BI THẢM
Về phía Pháp, hồ sơ Duy Tân được đóng lại, không ai buồn
nhắc tới nữa.
Bốn mươi hai năm sau, hài cốt của vua Duy Tân được gia đình,
dưới sự chứng kiến của Georges Vĩnh San và chính quyền sở tại,
bốc từ nghĩa địa ở M’Baiki để chuyển về Huế an táng, với sự trợ
giúp của chính quyền Việt Nam.
Trước mỗi kỳ bầu cử, dân chúng thường hay bàn tán loanh quanh với nhau,
lá phiếu còn có ý nghĩa gì? Có người cho rằng, đi bầu là vô ích, mọi chuyện
đều đã được đảng phái nắm ưu thế cầm quyền xếp đặt hết rồi, và họ không
đi bầu, dù có thẻ cử tri. Nhiều lần các chính khách đảng phái đâm ra lo lắng
về con số cử tri không đi bầu ngày càng tăng. Có người đi bầu nhưng quyết
tâm bỏ phiếu trắng hay làm cho lá phiếu bất hợp lệ, tỏ thái độ mất tin tưởng
vào việc bầu cử. Trong bất kỳ một cuộc bầu cử nào, đều cũng có hai phản
ứng này.
Nhiều người lên tiếng chỉ trích chế độ đa đảng với những lý lẽ chính đáng
là chế độ đa đảng trên thực tế không đảm bảo được tính Dân chủ, dù đó là
mục đích hàng đầu của chế độ đa đảng, và họ đề nghị phải sử dụng phương
pháp trưng cầu dân ý phổ thông trực tiếp cho những vấn đề và quyết định
hệ trọng của quốc gia.
Vì sao? Các chính khách dân biểu, mang danh là “tả” hay “hữu” hay “đứng
giữa“, nay ngả bên này mai ngả bên kia như con lật đật, đã làm mất lòng tin
của dân chúng, họ chỉ bảo vệ quyền lợi của chính bản thân họ và bè phái,
hội kín, thế lực kim tiền, hứa hẹn trước khi bầu cử và thực hiện sau khi bầu
cử khác nhau xa, chủ trương và chính sách của “hữu” và “tả” lại giông giống
nhau, chỉ còn có “cực tả” và “cực hữu” là khác nhau, nhưng hai thành phần
thiểu số này không có cơ hội nắm quyền. Sự thay đổi các thủ tướng, chính
phủ xảy ra như chong chóng quay.
Trong nhiều làng ở Pháp chỉ có một danh sách ứng cử. Dân khỏi cần đi bầu
danh sách đó cũng đắc cử. Để được yên thân làm ăn sinh sống có mấy ai
trong làng dám “tự vận“, ra mặt lập thêm danh sách ứng cử. Mọi người đều
hiểu rằng, nếu có thắng cử trong làng đi nữa, thì ít nhất, sẽ bị ngăn chặn cản
trở trong công việc sau này.
