224
D Ấ U X Ư A
cũng không có vớ, mà quân lính phải quấn băng bằng vải từ bàn
chân lên đến đầu gối thay cho vớ, phức tạp, khó chịu và không ấm
chân. Họ đeo trang bị nặng gần ba chục (!) kí lô: bình nước 1 kí,
khẩu súng 1886 M93 nặng 2,3 kí lô, lưỡi lê nặng 0,6 kí lô, 120 viên
đạn nặng 4,2 kí lô, phần còn lại là lương thực, đồ dùng cá nhân,
giấy bút viết, cuốc, xẻng, búa, rìu, kìm, túi cứu thương..., làm sao
mà chạy, nhảy... nhanh nhẹn được.
Hiện nay, học sinh của trường sĩ quan quân đội Pháp Saint
Cyr, dù được trang bị với nhiều loại quân phục tình huống khác
nhau, vẫn mặc chiếc quần màu đỏ (garance) có sọc dọc màu xanh
da trời, đội kê pi hai màu xanh đỏ có viền vàng, trong lễ phục
quân đội.
Đống xương trắng vẫn còn ở Đài kỷ niệm Verdun ngày hôm
nay, trong các hố chôn xác tập thể vô danh, hay còn trong các
chiến hào cũ chưa được khai quật chỉ là một phần nhỏ của một
sự hy sinh nhân mạng rất lớn. Cuối năm 1918 nước Pháp đếm
600.000 góa phụ, 700.000 trẻ mồ côi và hơn 1 triệu phế binh nặng
nề (les gueules cassées).
Khi tôi đang viết những dòng chữ này thì khắp mọi nơi trên
nước Pháp đang vào lễ kỷ niệm 90 năm chấm dứt Đệ nhất thế
chiến (1918-2008), ngày 11.11.2008, tất cả mọi hệ thống thông tin
đều nhắc nhở lại những hình ảnh khủng khiếp thời ấy.
Mỗi khi có việc đến các trung tâm Văn khố lưu trữ để tìm tài
liệu, tôi có dịp gặp và chứng kiến những người Pháp, lớn tuổi hơn
tôi một chút, đi tìm dấu vết của thân nhân trong trận đại chiến,
dù 89 năm đã trôi qua. Một bà cụ khoảng gần bảy mươi tuổi,
đến văn khố để tìm nơi qua đời của người ông (ngoại hay nội, tôi
